درس دوازدهم علوم پنجم ابتدایی از ریشه تا برگ
باغبان بوستان شادی که نزدیک مدرسه ی ماست، هر روز به گیاهان آنجا آب می دهد.
در مواقعی از سال هم به خاک باغچه ها کود اضافه می کند.
گاهی هم باغچه ها را بیل می زند. بوستان شادی بسیار سرسبز و زیباست؛ زیرا گیاهان آن نور، آب، هوا و خاک مناسب در اختیار دارند.
امّا گیاهان چگونه آب و موادّ موجود در خاک را با ریشه هایشان و نور و هوا را با برگ های خود می گیرند؟
آموزش درس دوازدهم علوم پنجم ابتدایی از ریشه تا برگ
آمادگی از قبل:
برای اجرای فعالیت های این درس دانش آموزان باید به کمک خانواده یا معلم خود تعدادی دانه گندم، دستکش پلاستیکی، چند ساقه جعفری، برگ تره،گلدان شمعدانی، وازلین، ذره بین، قطره چکان و میکروسکوپ تهیه نمایند.
صفحه 94 علوم پنجم ابتدایی
کاوشگری: از نوع هدایت شده می باشد. بایستی به این نکات توجه داشت،
دو ظرف هم اندازه و یک جنس انتخاب شوند. پارچه ای که در کف ظرف ها گذاشته می شود از یک جنس باشند و با مقدار مساوی آب خیس شوند.
جداسازی تارهای کشنده از روی ریشه های ظرف شماره 2 به دقت صورت گیرد تا خود ریشه صدمه نبیند.
دانش آموزان پس از چند روز به نقش پراهمیت تارهای کشنده پی می برند،
زیرا مشاهده می کنند گیاهان ظرف 2 رشد نکرده یا از بین می روند، در حالی که گیاهان ظرف 1 به رشد خود ادامه داده اند.
صفحه 95 علوم پنجم ابتدایی
فکر کنید:
معلم می تواند برای کمک به پاسخ گویی به این پرسش توسط دانش آموزان، طی یک کار عملی با یاری دادن دانش آموزان، بدون آسیب رساندن به تارهای کشنده ریشه، با استفاده از دستکش، یک گیاه را از یک گلدان به گلدان دیگر انتقال دهند.
سپس از آنها بخواهد تا پس از چند روز شاداببودن وضع حیاتی گیاه را بررسی نمایند و به این پرسش پاسخ دهند. در پاسخ به این پرسش باید گفت که این کار برای آن انجام می شود که تارهای کشنده خراب نشوند و گیاه بتواند به رشد و زندگی خود ادامه دهد.
صفحه 96 علوم پنجم ابتدایی
فعالیت: در این فعالیت آموزگاران باید تأکید کنند که باید از برگ های جعفری تمیز استفاده شود
جعفری ها باید چند ساعتی خارج از آب قرار داده شوند تا کمی پژمرده شوند.
در اینجا ممکن است دانش آموزان پیش بینی نادرست داشته باشند.
باید گفت حتی پیش بینی های نادرست در مورد یک رویداد نمی تواند مانع از ادامه کاوش گردد.
از این رو، پس از مقایسه مزه برگ هایی که در آب قند بوده اند و برگ های جعفری معمولی نتیجه گیری درست به دست خواهد آمد.
در این فعالیت لازم نیست دانش آموزان مفهوم انتقال آب قند در ساقه از طریق آوندها را بیان کنند؛ زیرا هدف، کسب یک تجربه عملی در مورد مفهوم انتقال است.
صفحه 97 علوم پنجم ابتدایی
فکر کنید: این فکر کنید را می توان به یک فعالیت عملی نیز تبدیل نمود.
به این ترتیب که با قرار دادن شاخه گل های سفید در جوهر رنگی مشاهده می شود که گلبرگ ها رنگین می شوند.
برای انجام این کار بهتر است از جوهر استامپ سبز و قرمز غیر روغنی، گواش غیر روغنی و رنگ های خوراکی استفاده کنید.
قبل از قرار دادن شاخه ها در جوهر یایستی آنها را چند ساعتی بیرون از آب قرار داد تا کمی پژمرده شوند.
می توان از گل های رز، میخک و گلایل سفید استفاده کرد.
صفحه 97 علوم پنجم ابتدایی
فعالیت: در این فعالیت بهتر است از برگ های تازه و ترد تره استفاده شود.
می توان لایه رویی برگ را از پشت یا روی برگ جدا کرد.
دانش آموزان می توانند با مقایسه آنچه در زیر میکروسکوپ مشاهده می کنند و تصویر کتاب، روزنه ها را پیدا کنند و بر روی کاغذ نقاشی کنند.
صفحه 98 علوم پنجم ابتدایی
فکر کنید: در پاسخ به این پرسش دهانه روزنه ها با وازلین مسدود شده و گیاه قادر به دریافت اکسیژن و دفع کربن دی اکسید نخواهد بود.
در این صورت پس از مدتی این برگ ها زرد شده و از بین می روند.
در صورتی که همه برگ های گیاه با وازلین آغشته شوند، پس از مدتی کل گیاه از بین خواهد رفت.
توصیه می شود، از طرح موضوع، درباره فتوسنتز در این درس خودداری فرمایند؛ زیرا در کتاب علوم تجربی پایه ششم به آن پرداخته شده است.
دانستنی های درس دوازدهم علوم پنجم ابتدایی از ریشه تا برگ
از خاک تا ریشه
دانه ای را در خاک می کاریم، بعد از مدّتی ریشه ای از آن خارج می شود.
این ریشه کم کم بزرگ می شود و آب و موادّ مورد نیاز گیاه را از خاک می گیرد و وارد گیاه می کند.
ریشه چگونه این کار را انجام می دهد؟
١ ظرف ها را شماره گذاری کنید و در ته هرکدام یک قطعه پارچه ی نخی خیس قرار دهید.
٢ در هر ظرف، روی پارچه پنج دانه گندم بگذارید و در ظرف را ببندید.
٣ ظرف ها را کنار هم، پشت پنجره قرار دهید.
٤ هر روز به ظرف ها سر بزنید و مراقب باشید که پارچه ی زیر دانه ها خشک نشود.
5 وقتی دانه ها جوانه زدند، آنها را با ذرّه بین مشاهده کنید؛ چه می بینید؟
6 تارهای ریزی را که روی ریشه های گیاه ظرف شماره ی 2 روییده است، با انگشت به آرامی جدا کنید ولی مراقب باشید که به ریشه آسیبی نرسد.
7 درِ ظرف شماره ی 2 را ببندید و بار دیگر آن را درکنار ظرف شماره ی 1 قرار دهید. پس از چند روز، گیاهان دو ظرف را با هم مقایسه کنید.
اوّلین قسمتی که پس از جوانه زدن دانه ها از آنها خارج می شود، ریشه است.
روی ریشه، تار های نازکی وجود دارد که به آنها تار کشنده می گویند.
روی ریشه ی همه ی گیاهان تار کشنده وجود دارد.
این تارها آب و موادّ محلول موجود در خاک را می گیرند و در اختیار گیاه می گذارند.
اگر تارهای کشنده ی ریشه آسیب ببینند،
گیاه نمی تواند آب و موادّ محلول مورد نیاز خود را از خاک بگیرد.
در نتیجه، رشد آن کم یا متوقّف می شود.
وقتی می خواهیم گلدان یک گیاه را عوض کنیم،
چرا آن گیاه را با خاک اطراف ریشه اش به گلدان دیگر منتقل می کنیم؟
از ریشه تا ساقه
دیدید که موادّ موجود در خاک و آب، به وسیله ی تار کشنده وارد ریشه می شوند.
به نظر شما، این مواد چگونه از ریشه به ساقه و قسمت های دیگر گیاه می روند؟
آوندها آب را از ریشه به قسمت های بالای گیاه، یعنی ساقه و برگ، می برند.
آنها، در برگ، رگ برگ را به وجود می آورند.
راه ورود هوا به گیاه
ما هوا را از طریق بینی وارد شش های خود می کنیم. به نظر شما، گیاهان هوا را از چه راهی می گیرند؟
در رو و پشت برگ ها، سوراخ های ریزی وجود دارد. هوا از این سوراخ ها وارد گیاه می شود.
به این سوراخ های ریز، روزنه می گویند.
گیاهان از راه روزنه ها اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت می کنند و کربن دی اکسید را دفع می کنند.
نمونه سوال درس دوازدهم علوم پنجم ابتدایی از ریشه تا برگ