مرجع تخصصی آموزش ابتدایی|اول|دوم|سوم|چهارم|پنجم|ششم|دبستان

مشکلات املایی و راهکارهای تقویت املا در ابتدايي

4

 

علل ضعف دانش اموزان در درس املا و راهکارهای تقویت املا در ابتدايي

مقدمه : دانش آموزان زيادي وجود دارند كه در درس املا دچار مشكل هستند و نسبت به تعداد غلط هايي كه مرتكب مي شوند نمرات كمتري دريافت مي كنند

 

. معمولاً معلمان و والدين براي تقويت املا آنان به راههاي زير متوسل مي‌شوند به كودك پند و اندرز مي دهند و از آنان كوشش بيشتري طلب مي كنند.

۱-    كودك را تحقير، سرزنش و مؤاخذه مي كنند .

۲-    به سرزنش و انتقاد معلّم مي پردازند.

۳-    هر كدام از والدين ، والد يا عضو ديگري از خانواده را مقصر مي نمايند.

۴-    هر كودك مي خواهند شكل صحيح كلماتي را كه در نوشتن آن مرتكب اشتباه شده است بارها بنويسد .

۵-  از دانش آموز مي خواهند يك جمله بنويسد كه در آن مشكل صحيح كلمه‌اي كه در املا غلط نوشته است به كار رود .

۶-  از وي مي خواهند تا واژه درست مورد نظر را يا فقط حرفي از آن واژه را كه قبلاً نوشته شده است

با رنگ قرمز يا رنگ مشخص ديگري چند بار بنويسد تا در ذهنش پايدار بماند.

نصيحت و سرزنش به نتيجه مثبتي نخواهد انجاميد

امّا اگر دانش آموز درس مورد نظر را بارها و بارها تمرين كند و شكل صحيح كلمه را بارها و بارها بنويسد و يا آن كلمه بارها و بارها در داخل يك جمله بكار ببرد البته خواهد آموخت و امكان اشتباه مجددش كاهش خواهد يافت .

امّا آيا تمرين هاي مكرر باعث يادگيري كودك در واژه هاي ويژه اي كه تمرين كرده است، مي شود ؟

آيا اين يادگيري به ساير دسته ها و واژه ها نيز اتصال مي يابد ؟

واقعيت اين است كه انواع اشتباهاتي كه كودك مرتكب مي شوداز يك نوع و يك نسخ نيستند

تا بتوان با اتخاذ يك روش همه آن اشتباهات را از بين برد و به پيشرفت وي اطمينان يافت

. بعد از اطمينان از عادي بودن هوش دانش‌آموز بايد اشتباهات املاهاي متعدد دانش‌آموز را از روي دفتر وي يادداشت كنيم

به عنوان مثال اگر دانش آموز تا به حال ۱۰ املا نوشته است تمام اشتباهاتي را كه در آن املاها مرتكب شده يادداشت كنيم و علت و علل آن ها را بيابيم .

اشكالات املايي دانش آموزان

بطور كلي اشكالات املايي دانش آموزان يا ناشي از محيط است، يا از خود فرد سرچشمه مي گيرد و يا به معلّم و شيوه آموزش او بر مي گردد .

اشكالات املايي دانش آموزان از ديدگاه روان شناختي از موارد زير سرچشمه مي گيرد:

۱-    نارسا نويسي

۲-    ضعف در حافظه‌ي ديداري

۳-    ضعف در حافظه‌ي توالي ديداري

۴-    ضعف در تميز ديداري

۵-    ضعف در حساسيت شنوايي و شنيداري (غلط سمعي)

۶-    ضعف در حافظه‌ي شنوايي

۷-    ضعف در دقّت و توجه (عدم دقّت )

۸-    قرينه نويسي

۹-    وارونه نويسي

۱۰- مشكلات مربوط به آموزشي

 ضعف در نارسا نويسي :

نا رسا نويسي يعني نامتناسب بودن شكل ظاهري كلمه ها، هم اندازه نبودن حروف

كوشش كوشش هاي خوشحال

عدم رعايت فاصله مناسب بين حروف و اجزاي كلمه مانند :

د وباره دوباره

اشتباه نويسي شكل ظاهري حروف (ط) مانند لب طالب

– بسيار نزديك بودن بازو به بدن

–   بسيار سفت گرفتن شست

الف : كج نويسي بيش از حد علل

-دور بودن خيلي زياد نوك قلم از انگشتان

–   صحيح نبودن جهت كاغذ

درست نبودن جهت حركت قلم

-بسيار دور بودن بازو از بدن

ب : راست نويسي بيش از حد علل

– بسيار نزديك بودن انگشتان به سر قلم

– هدايت قلم به تنهايي توسط انگشتان سبابه

– ناصحيح بودن جهت كاغذ

پ : پرفشار نوشتن علل – فشار دادن بيش از حد انگشت سبابه

– استفاده از قلم نامناسب

– نازك بودن بيش از حد قلم

ت :كم رنگ نويسي بيش از حد علل- بيش از حداوريب ياراست نگه داشتن قلم

– چرخش نوك قلم به يك سمت

– قطر بيش از حد قلم

ث : زاويه دار نويسي بيش از حد علل – سفت بودن بيش از حد شست

–  بيش از حد شل نگه داشتن قلم

–  حركت بيش از حد كند قلم

ج : نامرتب نويسي بيش از حد علل– نبودن آزادي حركت

–   حركت بيش از حد كند دست

– محكم گرفتن قلم

–   نادرست يا ناراحت بودن وضعيت

ح : فاصله گذاري بيش از حد علل- پيشرفت بيش از حد سريع به سمت چپ

–   حركت بيش از حد و سريع جانبي

راههاي تقويت و درمان مربوط به نارسا نويسي :

۱-    روان نويسي در اختيار دانش آموز قرار داده تا خطوطي به دلخواه رسم كند .

۲-    يك وايت برد كوچك در اختيار كودك قرار داده تا به دلخواه نقاشي يا خطوطي را رسم كند .)

۳-  گچ نرم و مناسب در اختيار كودك قرار داده تا خطوط و نقاشي رسم كند .

(يا با زغال حروف گوناگون را نوشته و تلفظ كند .)

۴-    به وضعيت نشستن در هنگام انجام تكاليف نوشتن توجه كرده تا اصلاح گردد. (كوتاه قد )

۵-  نحوه گرفتن مداد بايد آموزش داد. (مداد بين انگشت شست و انگشت اشاره قرار گرفته و از بالاي سمت تراشيده شده براي كلاس اولي ها)

۶-  اگر انگشتان و عضلات كوچك و بزرگ دست ، ضعيف و كوچك هستند از مدادهاي باريك تر (كمتر از قطر مداد معمولي ) استفاده شود . (فانتزي نباشد) .

براي تقويت عضلات كوچك و بزرگ دست فعاليتهاي زيرپيشنهاد مي گردد:

۱-    خمير بازي ، با خمير وسيله اي مثل ديگ- بشقاب – آدم و … درست كند .

طرز تهيه خمير : يك واحد نمك

– ۴ واحد آرد گندم

– يك چهارم روغن و به اندازه كافي آب را به هم زده و ماساژ دهيد و خمير رنگي كه از آبي كه از جوشاندن پوست انار ، سبزي و … )

۲-    كاغذهاي باطله يا كاغذهاي روزنامه با دست هايش مچاله كرد .

۳-    كاغذهاي باطله يا كاغذ هاي روزنامه را قيچي نمايد (قيچي نوك پهن) (مهارت حركتي) (بريدن حروف و اشكال)

۴-    زيپ، دكمه هاي لباس و بند كفش خودش را باز و بسته كند .

۵-    در محلي كه ماسه يا خاك نرم وجود دارد به كمك چوب خطوط رسم كند .

۶-    تعدادي پيچ و مهره داده تا آنها را باز و بسته كند .

۷-    از گل رس تميز بازي كند و چيزهاي مختلفي بسازد .

۸-    يك سري خطوط موازي با فاصله كم و زياد رسم شود تا وسط هر دو خط موازي يك خط راست رسم كند.

۹-    از دانش آموز بخواهيد شكل هاي نقطه چين را پر رنگ كند.

براي تقويت هماهنگي چشم و راست فعاليتهاي زير پيشنهاد مي گردد.

۱-    يك توپ پلاستيكي ۳-۲ متري كودك قرار داده واز او بخواهيد تا بدود و توپ را شوت كند. (برتري پا)

۲-  كاغذ يا مقوايي را به شكل استوانه به قطر نيم تا يك سانتي متر درست كرده و به كودك بدهيد از داخل سوراخ آن يك هدف ريز را نگاه كند.

۳-    نخ و سوزن پلاستيكي : نخ را از داخل سوراخ سوزن عبور دهد (هماهنگي چشم – دست )

۴-    انداختن توپ بسكتبال (توپ ابري) به شرط اينكه سر و صدا مزاحمت براي ديگران نباشد .

۵-    ميخ زدن به چوب و تخته

۶-    بازي با توپ پي پونگ يا پلاستيكي گرد و نرم و يا هفت سنگ بازي با يك توپ .

۷-    بازي دو پرتغال و تيله بازي (هماهنگي دست و چشم )

ضعف در حافظه‌ي ديداري :

يعني غلط نويسي حرف در حروف هم صدا يا حروف يك صدا و چند شكلي‌هاست .

مثل (س ص- ق غ- هـ ح- ظ ذ ز ض – ت ط – ء ع )

اسحاب اصحاب ، بشغاب بشقاب ، بحار بهار

منزور منظور ، اروس عروس

 راههاي تقويت و درمان ضعف حافظه‌ي ديداري 

الف : ابتدا دو تصوير را انتخاب كرده و يك به يك به دانش آموزان مي دهيم

و سپس تصويرها را مخفي مي كنيم و از او مي خواهيم كه آن تصوير ها را نام ببرد .

ب : همان تمرين اول را تكرار مي كنيم اما اين بار به جاي دو تصوير ، سه تصوير را به وي نشان مي دهيم .

اگر كودك قادر به يادآوري آنها بود ، چهار تصوير را نشان مي دهيم ، سپس به همين ترتيب ادامه مي دهيم

تا وقتي كه حافظه‌ي ديداري كودك به حد طبيعي يا بالاتر از آن برسد .

پ : يك تصوير نسبتاً مركب را به دانش آموز نشان مي دهيم

و از وي مي‌خواهيم تا كل و اجزا آن را به خاطر بسپارد پس از اينكه كودك مدت زماني را كه خودش كافي مي داند به تصوير دقّت كرد تصوير را مخفي و اجزاي تصوير را از وي سوال مي كنيم

معمولاً در دفعات اول بخش هاي اندكي از جزئيات در حافظه ديداري او مي ماند و بخشي هاي را به خاطر نمي آورد يا اشتباه پاسخ مي دهد .

پس همان تصوير را مجدداً به وي نشان مي دهيم و از وي مي‌خواهيم دوباره آنها را مشاهده و اجزاي آن را به خاطر بسپارد و با اندكي دقّت در مي يابيم كه اين بار نوع كيفيت نگاه كردن كودك با نحوه نگاه كردن دفعه قبل او تفاوت دارد و همين تفاوت در واقع فرايند درمان است . جالب است كه با كمال اطمينان مي توانيم اعتماد به نفس بسيار زياد دانش‌آموز و همچنين تفاوتي چشمگير را در ميزان تقويت حافظه ديداري او مشاهده كنيم .

ت : مي توان كارت هايي مقوايي به ابعاد ۷×۵ سانتي متر تهيه كرد و در آن واژه هاي هم خانواده را نوشت .

خاص مخصوص

خصوص اختصاص

خاصيت خواص

اين تمرين علاوه بر تقويت حافظه ديداري موجب درك كلمات يك ريشه دارند و هم خانواده اند .

ث: براي اينكه تمرينات كه گفته شد تاثير بسيار زيادي در حل مشكل املاي دانش آموز داشته باشد بايد براي وي انگيزه ايجاد كنيد تا با رغبت به تمرينات بيشتري بپردازد

در واقع همان حافظه طوطي وار را به حافظه كوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت تبديل شود .

ج : نشان دادن چند كلمه هم خانواده و نوشتن آنها در هوا با انگشت .

۳  -ضعف در حافظه‌ي توالي ديداري :

يعني جابه جا نوشتن حروف در كلمه مثال : مارد مادر ،

ردخت درخت ، مودر مورد ، دادر دارد .

راههاي تقويت و درمان ضعف حافظه‌ي توالي ديداري :

الف : سه يا چهار نفر به دانش آموز معّرفي مي كنيم سپس وي بايد به ترتيب آنها را نشان دهد

(دانش آموزي كه ضعف حافظه ي توالي ديداري دارد . )

ب : جلوي دانش آموزي مي ايستيم و چند حركت بدني انجام مي دهيم و سپس از او مي خواهيم همان حركت حركت ها را به ترتيب انجام دهد،

و يا با استفاده از مقوا، پلاستيك مي توانيد حروف به شكل الگو تهيه كرده و تلفظ حروف به وسيله مربي آنها را مرتب كند.

پ : يك كارت مقوايي را كه روي آن ۳ يا ۴ حرف نوشته و به او نشان مي‌دهيم سپس كارت را مخفي كرده از او مي خواهيم حروفي را كه ديده بود به ترتيب از سمت راست به چپ نام ببرد .

سپس كارت ديگري را كه حروف بيشتري روي آن نوشته شده است به وي نشان مي دهيم و همانند دفعه قبل عمل مي كنيم .

مثل : ك – ي- ط- س

ت : يك كارت مقوايي كه روي آن ۳ كلمه نوشته شده است به دانش آموز نشان مي دهيم سپس آن را مخفي كرده و از وي مي خواهيم آن كلمات را به ترتيب بازگو كند .

پس از انجام موفقيت آميز اين تمرين كارت هايي با تعداد بيشتري از كلمات را به وي نشان داده و همان تمرين را دنبال مي كنيم .

مثال : شقايق – گل – لاله – بهار

ث : قبلاً روي موزاييك ها مربع هايي رسم كرده و روي هر مربع يك حرف مي نويسيم

از يكي از دانش آموزان مي خواهيم روي يكي از حروف به دلخواه بايستد و بعد از اندكي توقف روي حرف ديگري بايستد

و به همين ترتيب ۴ حروف را ادامه دهد آن گاه از دانش آموزان ديگر كه براي تقويت توان توالي ديداري تحت آموزشي هستند مي خواهيم تا حروفي را كه روي آنها توقف كرده بود به ترتيب نام ببرند .

مجدداً همين كار را با تعداد حروف بيشتري تكرار مي كنيم .

آ- ابب- بپپ- پتت- تثث- ثجج- ج

 

ضعف در تميز ديداري :

يعني شناختن و عدم تشخيص حرف از يكديگر مثال :

(س) از (ش ) (د) از (ذ ) (ر) از (ز ) (ع) از (غ )

(ف) از (ق ) (ج) از (چ ) (ح) از (خ ) (ك) از (گ )

زور روز جانه خانه

دوس دوش بتر تبر

 راههاي تقويت و درمان ضعف در تميز ديداري :

الف : تصاوير آزمون مقابل فراستيك را الگو قرار داده تصاويري مشابه رسم مي كنيم

و از كودك مي خواهيم دور يكي از اشكال هندسي را كه از او مي‌خواهيم (مثلاً شكل مربع در آزمون فراستيك دايره رسم كند . ) ؟؟؟؟؟؟؟

شكلي را كه مثل بقيه نيست پيدا كن و رنگ بزن .

ب : كارت هاي مقوايي به ابعاد ۱۰×۷ سانتي متر تهيّه كرده در ستون راست كارت يك حرف مي نويسيم

و در ستون چپ كارت چند حرف از جمله حرفي را كه در سمت راست نوشته بوديم مي نويسيم سپس از دانش آموز مي‌خواهيم

كه حرف سمت راست را در ميان حرف سمت چپ پيدا كند .

جچ- ي- ص – ج – ع- ك
در- ز – و – د- ا- م – ذ

پ : كارت هاي مقوايي به ابعاد ۱۰×۷ سانتي متر تهيّه كرده در ستون سمت راست آن يك كلمه مي نويسيم دانش آموز بايد همان كلمه را از بين كلماتي كه در سمت چپ نوشته ايم پيدا كند .

دانشرانش – دانش- سازش – دوش – درويش

ت : نشان دادن يك تصوير مركب و مخفي شدن يك تصوير در ميان تصوير مركب با زدن رنگ مشخص مي شود .

ث : در رسم الخط مقابل

حرف (ل) را جدا و پر رنگ كن .

ج : بقيه حروف ناقص را تكميل كن .

ضعف در حساسيت شنوايي و شنيداري 

يعني خوب نشنيدن و تشخيص و تميز ندادن آواهاي كلمه ، عدم تلفظ صحيح كلمه و تاثير فرايندهاي آوايي تبديل ، تاثير لهجه و زبان محاوره اي دانش‌آموز

مثال : مسباك مسواك ، تلفزيون تلويزيون

بشگاب بشقاب

دمبال دنبال ، بودن بودند ، ژاله جاله ، تار كار

۶-ضعف در حافظه شنوايي يعني نوشته نشدن بعضي كلمه ها در جمله به وسيله‌ي دانش آموز كه موجب جا انداختن كلمات و حروف مي شود .

مثال : آمد آمدن ، گفت گفتند

۶-۵ راههاي تقويت و درمان ضعف در حساسيت شنوايي‌وحافظه شنوايي:

الف : چند قرقره كوچك و بزرگ چوبي انتخاب كنيد و يك بادكنك تكه تكه شده هر يك تكه بادكنكي برداشته و آن را روي يكي از سوراخ هاي قرقره بكشيد

و قسمت اضافي بادكنك را به تنه قرقره ببنديد آنگاه با فوت كردن به سوراخ ديگر قرقره صدا ايجاد مي شود .

ب : اشيايي مثل گربه – ماهي – اردك – كوزه از گل رس بسازيد و در بخشي از آنها با استفاده از ميخ دو سوراخ ايجاد كنيد

كه به هم راه داشته باشند آنگاه با فوت كردن به آن صدا ايجاد مي شود .

پ : از دانش آموز نيز بخواهيد چند وسيله صدا ساز درست كند و صداي آنها را با هم مقايسه كند .

ت : يك قاشق چوبي صاف تهيه كرده و به هر يك از قسمتهاي بالاو پايين آن دو عدد ميخ بكوبيد و دو سيم نايلوني را طوري روي آن وصل كنيد كه شبيه دو تار شود

آنگاه با مرتعش كردن سيم ها صدا ايجاد مي شود .

ث : صداهاي مختلف حيوانات را در يك نوار كاست ضبط كرده و از كودك مي خواهيم به آنها گوش دهد و صداي هر كدام را تشخيص داده و نام ببرد .

ج : صداهاي مختلف مثل گربه – خنده – سرفه – چك چك آب – باران – ضربه انگشت به در يا شيشه – برخورد توپ با زمين و امثال آن را در نوار كاست ضبط كرده و از دانش آموز مي خواهيم

به آنها گوش داده و صداي هر كدام را تشخيص دهد و بيان نمايد.

ح : چند قوطي خالي پلاستيكي يك شكل و يك اندازه تهّيه مي كنيم

و داخل هر كدام از آنها چيزهايي مانند حبوبات – سنگ مي ريزيم سپس قوطي ها را يك به يك تكان مي دهيم

كودك بايد از نوع صداي قوطي ماده داخل آن را تشخيص داده و نام ببرد .

خ : صداهاي مختلفي را در نوار كاست ضبط كرده و براي هر صدا تصويري مناسب تهيه كرده و دانش آموز با گوش دادن و تشخيص صداها بايد تصوير مربوط به آن را يافته و جدا كند . با اين تمرين علاوه بر تقويت حساسيت شيبداري ، بين اعمال حركتي و آنچه شنيده شده است هماهنگي برقرار مي‌شود .

د : چشمان دانش آموز را با دستمال مي بنديم و از همكلاسي هايش مي‌خواهيم تا نام او را بگويند و او تشخيص دهد كه چه كسي صدايش كرده است.

ذ : به خانواده دانش آموز سفارش مي كنيم از سخن گفتن بسيار بلند در منزل و از بلند كردن راديو و تلويزيون خود داري كنند .

ر : به كودك بگوييد «من كلمه هايي را مي گويم بعد شما همان كلمه ها را به همان ترتيبي كه گفته ام تكرار كنيد . » در بيان كلمات سعي كنيد لبهايتان پيدا نباشد به اين منظور مي توانيد به هنگام تلفظ كلمات دفترچه يا كاغذي را با فاصله مناسب جلوي دهانتان بگيرد .

ز : با استفاده از مقوا ، پلاستيك يا چوب مي توانيد حروف اعداد و اشكال هندسي را به شكل الگو يا قالب هاي گوناگون تهيه كرده پس از تلفظ هر يك از حروف به وسيله‌ي مربي آن را از گوني بيرون آورد .

س : مي توان نام اشياء ، اشخاص و رويدادها را بصورت تجزيه ي صداها و حروف آنها به دانش آموز و با هم تركيب كند و كلمه بسازد.

(بازوي پيوند شنودي ) مثلاً : ت – و – پ توپ

۷-ضعف در دقّت و توجه (عدم دقّت ) :

اشكال و مورد املايي در اين ضعف عبارتند از كم و اضافه نويسي حرف ، اضافه و نگذاشتن سر كج ، اضافه و كم نوشتن دندانه ، اضافه و كم نگذاشتن نقطه ، نگذاشتن تشديد، ويرگول و جابه جا نوشتن تشديد اضافه و نگذاشتن مد ( ~ )مثال :

اتباطي ارتباطي ، ستاره شاناسي ستاره شناسي

روزكار روزگار ، درس درس ، مدت مدّت

مربي

مربّي مرّبي

مرّبّي

بيين ببين ، سرآغاز سرآغاز

برادر برادر ، مّربي مربّي

۱-۷ راههاي تقويت و درمان ضعف در دقّت و توجه :

الف : دو تصوير را كه مشابه به هم هستند امّا در يك يا چند مورد جزئي با هم اختلاف دارند به دانش آموز نشان بدهيد و از وي بخواهيد تا تفاوتهاي بين دو تصوير را پيدا كند.

ب : كارت هاي مقوايي ۷×۵ سانتي متر تهيّه نموده روي هر كدام يك كلمه بنويسيد طوري كه روي هر يك از حروف يا نقطه يا دندانه آن كلمه جا افتاده باشد دانش آموز بايد نقص كلمه را بيابد.

ج : كارت هاي مقوايي ۷× ۵ سانتي متر تهيه نموده روي هر كدام يك كلمه بنويسد بطوري كه يك حرف يا دندانه يا نقطه اضافي داشته باشد دانش آموز بايد بخش زايد و اضافي كلمه را پيدا كند .

د : املاي چند نفر را براي تصحيح در اختيار دانش آموز قرار دهيد تا آنها را تصحيح نمايد .

هـ : كم كردن محركات شنيداري و ديداري كه مزاحم يادگيري كلاسي اند ، كم كردن زمان جلسه درس با رعايت سن و خستگي كودك و يا آموزش دهنده بايد شمرده ، واضح ، كوتاه و آهسته سخن بگويد .

و : نوشتن حروف با انگشتان رنگ شده ، رنگ كردن حروف و اشكال هندسي، استفاده از تكه ابر مرطوب براي ترسيم روي تابلو و …. همه اين ها به آموزش رنگ بازي مي دهد و باعث جلب توجه كودك مي شود .

ز : تجسم بخشيدن و تداعي دادن حروف با اشياء و امور محسوس و روزمره در آموزش آنان (كلاس اولي ها ) . مثال : كدام حرف مثل يك آدم ايستاده است كه كلاهي هم بر سرش دارد ؟

و يا كدام يك شبيه دست نيم مشت كرده است كه سنگي هم داخل آن است ؟

۸-ضعف در قرينه نويسي : (آينه نويسي)

يعني نوشتن از چپ به راست مانند آدم رفت

درس باران

۱-۸ راه تقويت و درمان قرينه نويسي :

آموزش جهت يابي هاست (چپ- راست …. )

۱-۹-ضعف در وارونه نويسي يعني نوشتن بر خلاف جهت خط فارسي

ديد آدم بابا

۱-۹ راه تقويت و درمان وارونه نويسي : آموزش جهت يابي (چشم بسته با دست راست سوراخ بيني ، دست چپ ، گوش راست پاي راست – پاي چپ ، جلو و عقب پا- بالا – پايين چپ – راست و … )

۱۰-         مشكلات مربوط به آموزشي :

-جدا نويسي اجزاي كلمه مانند مي يا ن ميان

– متصل نويسي (مي) در فعل ميزيست مي زيست

-ننوشتن تشديد ، جابه جانويسي تشديد ، اضافه نويسي تشديد

مـ ر بان

-جدا نويسي (ب) در فعل به تواند بتواند

-متصل نويسي كلمه : كاريرا كاري را

-ننوشتن (ال) حروف ناخوانا در كلمه هاي عربي عليه سلام عليه السّلام

-دندانه و قوسي اضافي – ندانستن قواعد خط تحريري س ي فارسي يا شـسـتن

شستن

-نوشتن (و) به جاي (ا) خوروس خروس

-اشتباه در تركيب هاي وصفي و اضافي مانند ديدنه دوست ديدنِ دوست

كتابه امين كتابِ امين

-ننوشتن (و) در كلمه هاي استثنايي كه برابري مكتوب با ملفوظ وجود ندارد و حرف (و) صداي ‘ مي دهد مانند خرشيد خورشيد

-نوشتن «ا» به جاي (ي)در كلمه هاي استثنايي كه شكل (ي) صداي (ا) مي‌دهد. مانند

حتّا حتّي، كبرا كبري

-اشتباه نويسي كلمات تنوين دار مانند مثلن مثلاً

-اشتباه در كلمه هاي استثنايي كه يك بار (اي) و يك بار (ي)تلفظ مي شود امّا يك شكل (يـ) نوشته مي شود مانند : زيياد زياد

-اشتباه نويسي كلمه هاي متشابه در جمله و تركيب ها .

مانند حيات مدرسه حياط مدرسه

-اشتباه در نوشتن جمع كلمات مختوم به «ه»

مانند : راننده گان رانندگان، زنده گي زندگي

راههاي تقويت و درمان مشكلات به آموزشي :

۱-  آموزش نكات دستوري توسط معلّم يا والدين به دانش آموز مربوط .

۲- استفاده از روش تدريس فارسي توسط معلم يا والدين .

جهت يادگيري درست نگارش كلمات خاص كه حالت استثنايي دارند يا فقدان يادگيري اصول و قواعد نگارش ناشي مي شود .

-اشكالات املا در دوره ابتدايي:

در كلاس اول بيش ترين اختلالات يا اشكالات شنيداري ، ديداري‌و گاهي آموزشي‌است .

در كلاس دوم بيش‌ترين اختلافات دقّت ، آموزشي و شنيداري است .

در كلاس سوم بيش‌ترين اختلالات آموزشي ، شنيداري ، دقّت است .

در كلاس چهارم بيش‌ترين اختلالات آموزشي ، ديداري، دقّت است .

در كلاس پنجم بيش‌ترين اختلالات آموزشي، دقّت ، ديداري است .

-عمده ترين غلط هاي املايي به ترتيب فراواني در دوره ابتدايي در سال تحصيلي ۸۲-۸۱ استان زنجان :

۱-غلط‌هاي املايي آموزشي

۲-غلط هاي املايي حافظه‌ي ديداري

۳-غلط هاي املايي بي دقتي (عدم توجه و دقّت)

۴-غلط هاي املايي سمعي و شنيداري

۵- غلط هاي املايي نارسا نويسي

-روش بررسي املاها و تعيين اشكالات املايي فراگيران :

در بيشتر اوقات شاهد هستيم كه پس از تصحيح املا و نوع اشكالات املايي دانش آموزان ما علت بروز آن ها مشخص و بررسي نمي شود

برنامه ريزي جهت آموزش نكات لازم و رفع اشكالات صورت نمي گيرد و تنها توصيه هاي كلي و تذكرات شفاهي درباره درست نويسي ارائه مي شود

و بسياري از معلّمان رونويسي از كلمه ها و يا درس و گاه جمله نويسي با اين كلمات را راه حل و و اشكالات مي دانند .

اين شيوه راه مطمئن و علاج مشكل نيست چرا كه تعداد زيادي از اين دانش آموزان همان كلمات را دراملاهاي بعدي يا ساير نوشته هاي خويش غلط مي نويسند

. لازم است معلّم ضمن استخراج مشكلات املايي دانش حرفه اي و پيش بيني آموزشي مجدد ، فعاليتّهاي ياددهي و يادگيري متناسب با اشكالات تدارك ببيند و در جهت رفع اشكالات برآيد .

-بررسي املاها دو صورت ممكن است :

۱- شيوه‌ي فردي ۲- شيوه‌ي جمعي

شيوه‌ي فردي :

در شيوه ي بررسي فردي معلم جدول بررسي اشكالات املايي را براي هر دانش آموز تهيه و در هر جلسه پس از تصحيح املا اشكالات دانش آموز را در جدول ثبت مي كند .

تنوع اشكالات املايي و شدت و ضعف آن در افراد موجب مي شود

معلم بسته به نياز فراگير ، رهنمودها و راهكارهاي خاصي را در نظر بگيرد .

اين جدول به مرور زمان وضعيت دانش آموز را در كلاس درس املا ، و ميزان توفيق معلم و دانش آموز را در رفع اشكالات نشان مي دهد .

 شيوه‌ي جمعي :

در اين شيوه‌ي بررسي، جدول بررسي اشكالات براي كليه دانش آموزان كلاس تنظيم مي گردد و در هر جلسه معلم پس از تصحيح املاها آن ها را در اختيار دانش آموزان قرار مي دهد

و با پرسش از اشكالات املايي دانش آموزان، فراواني هر مورد را در جدول ثبت مي كند البته بايد دانش آموزان در اين باره قبلاً توجيه شوند .

همچنين در صورت وجود فرصت و به ويژه در جلسات اوليه ، چنانچه معلم شخصاً به تكميل جدول و استخراج اشكالات بپردازد ،

انواع و چگونگي اشكالات دانش آموزان اطلاع بيشتري كسب خواهد كرد .

جدول زير جدول بررسي اشكالات املايي است كه مي توانيد به شيوه‌ي جمعي يا فردي مورد استفاده قرار گيرد و مبناي كار و آموزش معلم در جلسات بعدي باشد .

رديفكلمهاشكالات املايينوع و علت بروز اشكالراهكار و راهبردهاي آموزشي

-پيشنهاد سازنده و مطلوب :

۱- تسلط دانش آموز ان بر مهارت نوشتاري مستلزم توجه و برنامه ريزي دقيق معلم براي اجرا و مديريت فعاليتهاي ياددهي و يادگيري است . يادگيري مهارت نوشتن در حركتي ساده به پيچيده

(رونويسي – املا – جمله نويسي و انشا) كه رونويسي ساده ترين نوع نوشته و جمله نويسي و انشا پيچيده ترين آن محسوب مي شود .

۲- در املاي فارسي علاوه بر آنكه صورت تصحيح نوشتاري كلمات به دانش‌آموزان آموخته مي شود موجبات تقويت مهارت گوش دادن و درك و دريافت سريع واژه ها، جمله ها و متون فراهم مي آوريد .

آموزش املا فقط به ساعت املا اختصاص ندارد بلكه اين مهارت در فرايند و جرياني پويا و همراه با تدريس دروس به ويژه در درس زباني-

آموزي – خواندن – جمله نويسي، انشا فعاليتهاي نگارشي و زباني آموزش داده ميشود .

۳-      وجود اشتباهات املايي در نوشته هاي دانش آموزان مانع از ايجاد زباني مناسب و روشن مي گردد و تأثير نامطلوبي را در راه يادگيري و روح و روان بر جاي مي گذارد .

لذا ضروري است با توجه و دقّت بيشتري به اين درسي پرداخته شود .

۴-      در درس املا بايد نخست به (درجه آموزشي املا) و آموزش درست نويسي كلمه ها و جمله پرداخت و آن گاه در صدد و ارزشيابي از چگونگي نوشتن برآمد .

۵-آموزش املا تنها منحصر به ساعت اين درس نيست و معلم بايد در ساير دروس و فعاليتهاي نوشتاري دانش آموزان مانند جمله سازي و انشا نوشتن پاسخ سؤالات و تمرينات علوم – هديه آسماني – رياضي – اجتماعي و .. به نحوه نوشتن كلمات توجه كند

و اشكالات املايي آنان را مشخص كند و تذكر دهد (بطور مثال .

دانش آموزي كه در درس رياضي- علوم نمره بيست گرفته و لو اينكه ۶-۵ غلط گيري املايي در درس مذكور مشاهده مي شود . )

۶-چون منظور اصلي از گفتن املا در كلاس ارزشيابي فعاليتهاي ياددهي و يادگيري انجام شده است

لذا بايد از متن ها و جمله ها و واژه هايي در املا استفاده كرد كه دانش آموزان آن ها را آموخته باشند .

(يعني تلفظ آن كلمه ها را شنيده باشند شكل املايي آن ها را ديده و نوشتن آن ها را تمرين كرده باشند . )

۷-      طولاني بودن متن املا موجب مي شود كه دانش آموزان معاني كلمه ها و جمله ها را به آساني و به خوبي درك نكنند .

۸-      رعايت زبان معيار و تلفظ صحيح كلمه ها و تركيب ها ضروري است خواندن تركيب وصفي و اضافي به صورت جدا يا تلفظ كلمات استثنايي يا تلفظ غير رايج درست نمي باشد .

۹- از تكرار زياد و غير ضروري كه موجبات كند نويسي و كم توجهي دانش‌آموزان مي شود پرهيز نمود .

۱۰-     عوامل ديگر مانند مشكل دو زبانه بودن دانش آموزان كلاس ، وجود عوامل بازدارنده و مخل در هنگام ياددهي و يادگيري،

نبود تكرار و تمرين كافي و در ياددهي شكل صحيح نوشتاري كلمات خوانده شده در زمان آموزش و بعد آن ، فراموش كردن شكل صحيح نوشتاري كلمات خوانده شده به سبب فاصله افتادن بين زمان ياددهي و كاربرد آن و …. فراگيران را به غلط نويسي كلمات مي كشاند .

۱۱-     به تجربه ثابت شده است كه رونويسي از روي متن درس و پس از املا، چندين بار نوشتن از روي غلط ها ، تأثيري قطعي در صحيح نويسي كلمه‌ها نخواهد داشت .

زيرا آنچه اهّميّت دارد ياددهي و يادگيري مهارت‌هاي زباني در زمينه ‌ي نوشتن املاي كلمات لست .

۱۲-    هر كلمه يا عبارت تنها يك يا دو بار گفته مي شود تا شاگردان عادت كنند با گوش دادن به صداي معلم ، شكل نوشتاري كلمه ها را ياد بياورند آن را زير لب آهسته تكرار كنند و بنويسند .

۱۳-    سرعت خواندن متن املاي كلمات بايد با توان نوشتاري شاگردان متناسب باشد (تندتر يا كند تر از حد معمول) زيرا بد خطي شاگردان و جا انداختن كلمه ها در املا نتيجه تند گفتن و كند نويسي شاگردان به دليل كند گفتن نقش املا است .

۱۴-    به منظور تشويق شاگردان به درست و زيبا نوشتن كلمات در متن املا علاوه بر نمره املا مي توانيد يك نمره ي خوش نويسي نيز به آن ها بدهيد.

۱۵-    پيشنهاد مي كنيم گاهي املاي كلمات به صورت گروهي نوشته شود يعني اعضاي هر فرد ۲ تا ۳ نفر با مشورت هم شكل صحيح كلمات گفته شده را بنويسند .

۱۶-    روش هاي آموزشي براي هر كودك با توجه به نوع مشكل وي ، نيازها، علايق ، سن و …. متفاوت است به عبارت ديگر برنامه هاي آموزشي هر كودك بايد با شناخت همه جانبه‌ي او به صورت انفرادي باشد .

۱۷-    بسياري از روش هاي آموزشي را مي توان به طريقه‌ي خلاقانه و بديعي ايجاد كرد و مورد استفاده قرار داد . لازم به ذكر است كه بهتر است اين روشها به شكل بازي باشد تا با ايجاد تنوع در يادگيري علاقه ي كودكان را جلب كرد .

-نتيجـه گيـري :

اصطلاح dysgraphia «نارسا نويسي» در مورد كودكاني به كار مي رود كه به رغم برخورداري از هوش مصنوعي بسيار بد مي نويسند اين كودكان از نظر جسمي و حسي مشكل قابل ملاحظه اي ندارند ، از امكانات محيطي – آموزشي مناسبي برخوردارند و داراي نابهنجار شديد رفتاري نيستند ، و در عين حال پيشرفت آموزشي آن ها نسبت به بهره هوشي ، سن و امكانات آموزشي شان به مراتب كمتر است . آنان در يك يا چند ماده‌ي درسي كه مربوط به نوشتن و املا است به وضوح مشكل دارند . نارسا نويسي اختلالي ويژه در يادگيري specific learning disabilifies محسوب مي شود .

-منابـع و مأخـذ :

۱-  سيف نراقي ، مريم و نادري ، عزت الله (۱۳۷۴) آموزش و پرورش كودكان استثنايي – تهران – پيام نور .

۲- تبريزي ، مصطفي (۱۳۷۸) درمان اختلالات ديكته نويسي – انتشارات فراوان ، چاپ ۴ – صفحات مختلف .

۳-           راهنماي آموزش املا در دوره ابتدايي ، دفتر برنامه ريزي و تأليف كتب درسي – تابستان ۱۳۸۴ صفحه ۱۱

۴-      سنگري، محمدرضا و گروه مولفان  (۱۳۸۴ )، فارسي بخوانيم و بنويسيم پايه چهارم دبستان ، تهران ناشر اداره كل چاپ و توزيع كتابهاي درسي – صفحات مختلف

۵-رشد تكنولوژي آموزشي (۲) ماهنامه آموزشي تحليلي ، اطلاع رساني – وزارت آموزش و پرورش ، سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي دوره ۲۱ ، ۱۳۸۴ صفحه ۴۰ .

۶-رشد تكنولوژي آموزشي (۳) ماهنامه تحليلي ، اطلاع رساني – وزارت آموزش و پرورش ، سازمان پژوهش و برنامه ريزي آمزشي دوره ۲۱ ، ۱۳۸۴ صفحه ۴۲ .

۷-      رشد تكنولوژي (۵) ماهنامه آموزشي – تحليلي ، اطلاع رساني – وزارت آموزش و پرورش – سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي دوره ۲۰ ، ۱۳۸۳ صفحه ۱۲ .

۸-      رشد آموزشي ابتدايي ۴ ، ۱۳۸۳ صفحه ۵۹ – رشد آموزش ابتدايي ۷ ، ۱۳۷۹ ، صفحه ۶۲ – رشد اموزش ابتدايي ۲ ، ۱۳۷۹ صفحه ۱۰ . – رشد آموزش ابتدايي ۵ سال ۶، ۱۳۸۱ وزارت آموزش و پرورش صفحه ۲۶-۲۵

۹- فريار، اكبر و درخشان ، فريدون (۱۳۶۳) ناتواني هاي ياديگري – تهران – ميترا

۱۰-     صفار پور ، عبدالرحمان (۱۳۷۹) زبان آموزي ياددهي و يادگيري درسي املاي فارسي دوره ابتدايي صفحات مختلف .

 

4 دیدگاه ها
  1. شیوا همدانی می گوید

    بادرود و سپاس خیلی مطلب جامع ومفیدی بود متشکرم

  2. آرزو می گوید

    سلام وعرض ادب.متشکر از توضیحات کامل و جامع شما.بسیار عالی تمام جوانب رو فرموده بودید.سپاسگزارم.موفق و پویا باشید.

  3. محمود قنبری می گوید

    درود
    ببخشید
    املا در تمامی زبانها خانه اش از پایبست ویران است، شما در فکر نقش و نگارش هستید! ؟

  4. علی می گوید

    سلام و عرض ادب
    از توضیحات جامع و بسیار خوب شما بسیار متشکرم.

ارسال یک دیدگاه

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.