درس نه علوم دوم ابتدایی سرگذشت دانه در یک نگاه
دانش آموزان در سال گذشته با قسمت های مختلف گیاه و کاشت دانه آشنا شدند.
در این درس آنان دانه های مختلف محل زندگی خود را جمع آوری، مشاهده، توصیف و دسته بندی می کنند.
جزوه سوالات درس به درس با پاسخ علوم دوم ابتدایی
مشاهدهآنان باید دربارهٔ استفاده های مختلف از دانه ها و به ویژه دانه هایی که غذای ما را تشکیل می دهند،
اطلاعات جمع آوری و گزارش کنند؛ بخش های تشکیل دهندهٔ یک دانه را با خیس کردن دانهٔ نخود و لوبیا مشاهده و توصیف کنند؛
با رویاندن دانه ها رشد گیاه را مشاهده و میزان رشد قسمت های مختلف گیاه را اندازه گیری کنند
و به این ترتیب با چرخهٔ زندگی یک گیاه دانه دار آشنا شوند.
دانش آموزان با مشاهده و بررسی انواعی از دانه ها و میوه های محل زندگی خود ویژگی ها و چگونگی پراکنده شدن آنهارا با هم مقایسه می کنند.
آنان از یکی از گیاهان محل زندگی خود قلمه تهیه می کنند و آن را در خاک می کارند.
اهداف/ پیامدها درس نه علوم دوم ابتدایی سرگذشت دانه
در پایان این درس انتظار می رود دانش آموزان بتوانند:
۱ با مشاهدهٔ اجزای یک دانه،گوناگونی دانه ها و میوه ها و با جمع آوری اطلاعات،استفاده از آنها و چگونگی پراکنده شدن آنها را بیان و رویش دانه و قلمه راتوصیف کنند.
۲ دانه ها و میوه ها را از نظر ویژگی هایی که دارند و چگونگی پراکنده شدن مقایسه کنند و مراحل چرخه زندگی یک گیاه دانه دار ر ا روی شکل نشان دهند.
۳ تغییرات یک گیاه دانه دار را در چرخهٔ زندگی آن گزارش کنند و در گزارش خود به نقش گیاهان، جانوران و انسان در برآورده کردن نیازهای یکدیگر اشاره کنند.
دانستنی ها درس نه علوم دوم ابتدایی سرگذشت دانه
میوهٔ لوبیا غلافی است که دانه ها درون آن قرار دارند.
اگر پوستهٔ دانه را از یک دانهٔ لوبیای خیسانده شده جدا کنیم،
آنچه باقی می ماند شامل ساقهچه که چند برگ کوچک را حمل می کند؛ لپه ها و ریشه چه است.
هر گیاهی دانه و میوهٔ ویژهٔ خود را تولید می کند. دانه ها از نظر شکل، اندازه، رنگ و وزن با هم تفاوت دارند.
در این درس بچه ها با بررسی دانه های مختلف این تفاوت ها را مشاهده و توصیف می کنند.
آنان مشابه بودن اجزای تشکیل دهندهٔ دانه ها را با بررسی دانه های خیس کرده، متوجه می شوند.
بچه ها باید با استفاده از شکل راهنمای کتاب خود، اجزای اصلی تشکیل دهندهٔ دانه های دو لپه ای (نخود، لوبیا و عدس) را نام گذاری کنند.
کاشتن دانه:
وقتی دانه های رسیده در معرض رطوبت، اکسیژن و دمای مناسب قرار گیرند، رویش می کنند.
دانه به سرعت آب جذب می کند و متورم می شود.
معمولاً نخستین نشانهٔ رویش دانه، تورم ریشه چه است زیرا به سرعت آب جذب می کند
و با پاره کردن پوستهٔ دانه از آن خارج می شود
ریشه چه به سمت زمین رشد می کند. وقتی دانهٔ لوبیا کاشته شود
ابتدا بخش خمیدهٔ ساقهٔ گیاه از خاک خارج می شود
که پس از مدتی به حالت راست قرار می گیرد
پس از آن لپه ها و اولین برگ ها نیز از خاک در می آیند.
پس از مدتی لپه ها می ریزند. در گیاه نخود، لپه ها از خاک خارج نمی شوند.
برخی دانه ها ممکن است سال ها قدرت رویش خود را حفظ کنند. وقتی دانه برسد، آب خود را از دست می دهد و فعالیت های درون آن متوقف می شود.
پوستهٔ دانه نقش حفاظت از رویان درون آن را دارد. پوستهٔ دانه اجازهٔ تبادل مواد با دانه را نمی دهد
و به همین علت دانه توان رویش خود را تا مدت ها حفظ می کند.
در این درس دانش آموزان دانه های دو لپه ای مثل لوبیا، نخود و … را پس از خیساندن می کارند.
نکات آموزشی و فعالیت های پیشنهادی درس نه علوم دوم ابتدایی سرگذشت دانه
از بچه ها بخواهید در گروه های دو نفری تعدادی دانهٔ سالم از انواع مختلف لوبیا، باقلا و نخود را تهیه و دانه ها را روی دستمال تمیزی خیس کنند
پس از رشد به خاک منتقل و رویدادهای رشد دانه ها را به دقت مشاهده و با نقاشی یا عکس گرفتن ثبت کنند.
وقتی بچه ها دانه می کارند، توجه آنها را به این نکته جلب کنید
که در طبیعت، دانه ها بدون مراقبت ما سبز می شوند
و در واقع خداوند مهربان آنچه مورد نیاز دانه بوده است را در همه مراحل رشد آن در اختیارش قرار داده است،
از بچه ها بخواهید در این باره با هم گفتگو کنند.
همچنین دانش آموزان باید میزان رشد بخش های گیاه را اندازه گیری کنند.
مثلاً طول ساقه را اندازه گیری و یا تعداد برگ ها را بشمارند،
نتایج را در زمان های مختلف ثبت و در فاصله های زمانی تنظیم و گزارش کنند.
بچه ها باید مشاهدات خود را با واژه های خود بیان کنند و جدول را نیز به تدریج با رشد لوبیا تکمیل کنند.
آنها باید گیاه کاشته شدهٔ حداقل یک گروه دیگر را مشاهده و با کار خود مقایسه کنند.
هر چه دقت بچه ها در بیان جزئیات بیشتر باشد، به این معنی است که مشاهدهٔ دقیق تری را انجام داده اند.
در صورت امکان در مدرسه یا کلاس مکانی را به نگهداری گیاهان کاشته شده اختصاص دهید.
همچنین از والدین دانش آموزانی که در این باره اطلاعات و تجربه دارند، کمک بگیرید
پراکنده شدن دانه ها:
دانه های گیاهان پراکنده می شوند و در مکان مناسب رشد می کنند.
گاهی شکوفا شدن میوه سبب انتشار دانه ها می شوند.
تغییرات ساختاری دانه ها و میوه ها به پراکنش آنها به وسیلهٔ باد کمک می کند.
برخی از دانه ها و میوه ها مثل کاج، افرا، زبان گنجشک بخش بال مانند و برخی مثل قاصدک پر و دانه های پنبه کرک دارند
برخی دانه ها آنقدر سبک اند که به راحتی با باد جابه جا می شوند.
میوه ها و دانه هایی که با جریان آب جابه جا می شوند تا وقتی قدرت رویش خود را حفظ می کنند که آب در آنها نفوذ نکرده باشد.
برخی از آنها بخش های هواداری دارند که به کمک آن در آب شناور می مانند.
میوهٔ نارگیل در آب شناور می ماند و مسافت طولانی راطی می کند تا در مکان مناسبی رویش کند.
اگر بچه ها به مزرعه یا هر فضای طبیعی دیگری رفته اند و به لباسشان دانه چسبیده است
از آنان بخواهید تجربهٔ خود را بیان کنند و یا لباسی که میوه و یا دانه به آن چسبیده است را به آنان نشان دهید
و بخواهید دانه ها را جدا کنند. از بچه ها بخواهید دانه های بال دار مثل کاج و دانه ای مثل دانهٔ سیب و پرتقال را به طرف زمین رها کنند؛
همین طور با فوت کردن دانه هایی که در یک گوشهٔ میز قرار دارند را به سمت دیگر برانند و چگونگی حرکت آنها را مشاهده، توصیف و مقایسه کنند.
آنان می توانند با انداختن دانه ها در آب، مشاهده کنند کدام یک بیشتر روی آب می مانند.
بچه ها می توانند پس از مشاهده دانه هایی که کاشته نمی شوند، با آنها کاردستی درست کنند.
با صلاحدید خودتان در ابتدا و یا انتهای این درس فیلم آموزشی پراکنده شدن دانه ها و میو ه ها را نشان دهید.
در هر دو حالت پس از نمایش آن پرسش هایی را برای آغاز و یا جمع بندی آموزش مطرح کنید.
قلمه زدن:
گیاهان را می توان علاوه بر کاشتن دانه هایشان با رو شهای تولید مثل رویشی نیز تکثیر کرد.
در تولید مثل رویشی گیاهان از طریق بخش های رویشی مثل ساقه و برگ زیاد می شوند.
قلمه زدن یکی از روش های تولید مثل رویشی است.
بسیاری از گیاهانی را که در خانه نگهداری می کنیم مثل حسن یوسف، شمعدانی را می توان با قلمه زدن زیاد کرد.
در این درس دانش آموزان ساده ترین روش قلمه زدن را آزمایش می کنند.
برای این کار دانش آموزان باید گیاهی علفی از محل زندگی خود را با راهنمایی معلم یا والدین انتخاب کنند.
آنان باید ساقه ای سالم که طول مناسب ۱۰ سانتی متر، قطر کافی و چند برگ دارد را با قیچی تمیز از گیاه جدا کنند.
بچه ها باید مراقب باشند هنگام جدا کردن ساقه و گیاه اصلی آسیب نبینند.
ساقه هایی را برای قلمه انتخاب کنند که گل نداشته باشند.
آنان باید قلمه ها را در آب قرار دهند تا پس از چند روز ریشه دار شوند
وقتی تعداد ریشه ها زیاد شد، گیاه را در گلدان پر از خاک بگذارند.
قلمه ها باید در دمای معمولی اتاق و در محلی که نور مناسبی دارد، نگهداری شوند.
بچه ها باید هر روز به قلمه ها سر بزنند
و اگر انتهای قلمه ها نرم شده و نشانه های فاسد شدن را داشت، محل فاسد شده را از آن جدا کنند. آب ظرف نباید کم شود.
دانش آموزان باید تغییراتی که در قلمه ها مشاهده می کنند را با کشیدن نقاشی و یا عکس گرفتن از آنها گزارش کنند.
دانش آموزان می توانند از گیاهان مختلف قلمه تهیه و قلمه زنی آنها را با یکدیگر مقایسه کنند.
آنان می توانند قلمه ها و گلدان های حاصل را در مکان مناسبی در مدرسه یا کلاس قرار داده آنها را پرورش دهند
تا با پرورش حس مسئولیت پذیری در ایشان، محیط کلاس و مدرسه شاداب تر شود.
از بچه ها بخواهید از انواع دانه ها در غذاها و خوراکی های خانواده شان فهرست تهیه و فهرست هایشان را با هم ادغام کنند
آنان می توانند فهرست خود را به دیوار کلاس آویزان کنند و در کنار هر دانه، نمونهٔ واقعی آن را نیز بچسبانند.
بچه ها می توانند دربارهٔ غذاهایی هم که از این دانه ها تهیه می شوند
اطلاعات جمع آوری و گزارش کنند. دانه های گیاهان استفاده های گوناگونی دارند
مثلاً از دانهٔ آفتاب گردان، سویا، کلزا، روغن خوراکی؛
بخش های مختلف دانه ها غذای ماست.
مثلاً در بادام همهٔ دانه را می خوریم و درباقلا پوسته را جدا کرده و بقیه را می خوریم.
لوبیا به علت آسانی کار انتخاب شده است.
ممکن است بچه ها تجربهٔ کاشتن دانه های دیگری را داشته باشند یا بخواهند این تجربه را به دست آورند.
بنابراین از آنها بخواهید در خانه و یا در صورت امکان در مدرسه دانه های مختلف را خیس کنند و بعد بکارند و با یکدیگر مقایسه کنند.
به ویژه از آنها بخواهید به کمک والدین خود بذر سبزیجات گوناگون را بکارند و از محصول آنها استفاده کنند.
در صورت امکان بچه ها را به باغ یا مزرعه ببرید تا مراحلی از چرخهٔ زندگی یک گیاه را از نزدیک مشاهده و از آن گزارش تهیه کنند.
