انتظارات یادگیری درس ۱۹ مطالعات چهارم ابتدایی محیط زیست
انتظار می رود دانش آموزان بتوانند:
١ مفهوم زیستگاه را بیان کنند.
٢ زنجیره غذایی بین موجودات یک زیستگاه را توضیح دهند.
٣ برخی از عواملی که محیط زیست را تهدید می کند، بیان کنند.
٤ راهکارهایی برای حفاظت بهتر از محیط زیست ارائه کنند.
٥ چند نشانه مربوط به حفظ محیط زیست طراحی کنند.
مواد و وسایل مورد نیاز:
جزوه پاسخ فعالیت های کتاب اجتماعی چهارم ابتدایی
مشاهدهکتاب درسی، تصاویری از آلودگی های محیطی، تابلوهای ممنوع و اخطار.
آموزش درس ۱۹ مطالعات چهارم ابتدایی محیط زیست
آماده کنید
تصویر زنجیرهٔ غذایی در یک زیستگاه می تواند انگیزهٔ جالبی برای شروع باشد.
معمولاً دانش آموزان در این سن علاقهٔ زیادی به حیوانات دارند و کسب اطلاعات جدید برای آنها جذاب است.
از تصویر صفحهٔ ۸۴ استفاده کنید و رابطهٔ بین پوشش گیاهی و زندگی جانوری را برایشان توضیح دهید.
مثلاً پیکانی که رابطهٔ بلوط ← موش ← جغد را نشان می دهد.
از آنها بخواهید چنین رابطه ای را بین بقیهٔ جانوران پیدا کنند.
به عنوان نمونه با پیکانی فندق را به سنجاب و آن را به روباه،
وصل کنید،
یا با پیکانی، علف ← کرم پروانه ← پرنده ← را به روباه وصل کنند تا رابطهٔ زنجیرهٔ غذایی را بهتر بفهمند.
مفهوم پیوستگی و ارتباط را در زنجیرهٔ غذایی برای آنها توضیح دهید.
آموزش دهید
وابستگی غذایی موجودات زنده با یکدیگر را می توان به حلقه های زنجیر تشبیه کرد.
هر موجودی انرژی لازم جهت ادامه زندگی را از موجود قبلی به دست می آورد.
اولین حلقه از این زنجیره گیاهان سبز هستند. حلقه های بعدی مصرف کنندگان به ترتیب علفخواران و گوشتخواران و آخرین حلقه تجزیه کنندگان هستند.
در این زمینه مثال هایی ارائه کنید:
تجزیه کنندگان → گوشتخواران → علفخواران → گیاهان سبز
از دانش آموزان بپرسید: نابودی یک حلقه از زنجیرۀ غذایی چه پیامدهایی دارد؟
با این پرسش، ذهن آنها درگیر این موضوع می شود.
مثال: شاهین → پرنده → شته → گیاه سبز
شاهین → پرنده → لارو حشره → گیاه سبز
در اینجا اگر پرنده ها در اثر شکار کم شوند، غذای شاهین کاهش می یابد
و شاهین ها هم کم می شوند، اما از طرف دیگر شته ها زیاد می شوند و به گیاهان سبز آسیب می رسانند و موجب عدم رشد آنها می شوند.
مثال دیگر: اگر گونه های گیاهی معطر یک ناحیه کاهش یابند، زنبور عسل در آنجا کم می شود
و یا اگر جمعیت شاهین ها در یک منطقه در اثر شکار کم شود، خرگوش ها که غذای شاهین هستند زیاد می شوند و ممکن است آسیب هایی به مزارع وارد کنند.
نکته مهم این است که اگر در هر اکوسیستم، زنجیره های غذایی مختل شوند، در آن اکوسیستم تعادل برهم می خورد.
به دانش آموزان توضیح دهید در هر مکانی، جانوران و گیاهان خاصی زندگی می کنند که به این مکان زیستگاه آن جانور و گیاه، گفته می شود.
پس از آشنایی دانش آموزان با مفهوم زیستگاه و زنجیرهٔ غذایی و اهمیت گیاهان و جانوران در زندگی انسان ها، فواید این موجودات را که در علوم سال گذشته خوانده اند یادآوری کنید.
گیاهان ← تولید غذا، تولید اکسیژن، کاربرد در صنایع چوب و کاغذ، زیبایی طبیعت، محلی برای استراحت و تفریح و…
جانوران ← گوشت و لبنیات، پوشاک، حمل و نقل
سپس توجه دانش آموزان را به تصویر صفحهٔ ۸۶ جلب کنید و سعی کنید احساسات آنهارا برانگیزانید.
سؤال کنید:
آیا تاکنون شما کنار رودخانه یا در یک محیط طبیعی، ناهار یا عصرانه خورده اید؟
خاطره ای از آن روز، تعریف کنید. آیا به شما خوش گذشته است؟
چرا رفتن به کوه و دشت را دوست دارید؟
آیا دقت کرده اید که بعضی از مردم زباله، کیسه های پلاستیکی و… را در طبیعت رها کرده اند؟
به نظر شما این کار درست است یا نه؟
فعالیت ۲ صفحهٔ ۸۷ را از طریق بحث و گفت وگو در کلاس، انجام دهید و سپس جمع بندی کنید:
در هنگام گردش در طبیعت با خود کیسه زباله می بریم؛
پلاستیک، قوطی و بطری نوشابه، قوطی کنسرو و یا ظروف یک بار مصرف را در محیط طبیعی نمی ریزیم؛
آتش روشن نمی کنیم؛ به پرندگان و جانوران و گیاهان آنجا صدمه نمی زنیم؛ در انتهای سفر، کیسه های زبالهٔ خود را همراه می بریم و در
اولین محل جمع آوری زباله می گذاریم.
درصورت امکان تصاویر و اسلایدهایی از آلودگی های زیست محیطی را در کلاس نمایش دهید.
متأسفانه امروزه، زیستگاه ها در خطر آسیب هستند و انسان همواره با فعالیت های خود باعث صدمه زدن به محیط طبیعی می شود.
موارد زیر را بر روی یک نمودار، روی تابلوی کلاس رسم کنید.
سپس دربارهٔ هر یک از عنوان های نمودار، بحث و گفت وگو کنید و پیامدهای آن را مورد بررسی قرار دهید.
از دانش آموزان بپرسید: آیا موارد دیگری هم می شناسند که بتوان به این نمودار اضافه کرد؟
میخی را به دیوار بکوبید و آن را دربیاورید. جای میخ را به دانش آموزان، نشان دهید.
اثر میخ بر روی دیوار، مانده است. به دانش آموزان توضیح دهید که برای ترمیم دیوار بایستی سوراخ آن را پر کرد.
اما در بسیاری مواقع آسیب هایی که بر اثر اقدامات انسان به طبیعت وارد می شود، قابل ترمیم نیست؛
پس بهتر است اقدامات ما در طبیعت، همیشه با احتیاط و با فکر و عقل صورت گیرد.
به پایان ببرید
با انجام فعالیت صفحهٔ ۸۵ و ۸۷ ، می توانید درس را به پایان ببرید.
فعالیت صفحهٔ ۸۵
۱ این فعالیت را دانش آموزان با پرس وجو از بزر گترها می توانند انجام دهند
و اطلاعاتی در مورد گیاهان و جانورانی که در سال های نه چندان دور، در آن محل زندگی می کردند، بهدست بیاورند.
از آنها بخواهید نتیجه جست و جو و پاسخ ها را در کلاس بخوانند.
۲ زیرا در این فصول ، زمان تولید مثل جانوران است فصل تخم گذاری پرندگان و زاد و ولد پستانداران و تخم ریزی ماهی ها و برای جلوگیری از نابودی نسل آنها، شکار و صید ممنوع می شود.
فعالیت صفحۀ ۸۷
۱ معلوم است که نشان هگیری با دارت، کاری عاقلانه است، زیرا هم تفریح و ورزش است و هم موجب اذیت و آزار پرندگان نمی شود.
۲ کیسه های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف را در طبیعت رها نکنیم. یک کیسه بزرگ برای جمع کردن زباله ها همراه ببریم.
فقط باقیمانده غذاها مانند برنج یا نان را می توان برای پرنده ها گذاشت.
در جاهایی که امکان آتش گرفتن درختان وجود دارد، آتش روشن نکنیم.
روی درختان یادگاری ننویسیم و گُل ها و بوته ها را لگد نکنیم.
۳ این فعالیت، جنبهٔ خلاقیتی دارد و دانش آموزان ممکن است تصاویر مختلفی ترسیم کنند.
در صورتی که جای کافی در کتاب وجود ندارد، از دانش آموزان بخواهید روی یک ورق کاغذ سفید این سه نشانه را طراحی کنند
به دانش آموزان توضیح دهید که تابلوها، معنای خاصی دارند. به طور مثال:
علامت دایره و یک خط اریب در وسط آن به رنگ قرمز، علامت ممنوع بودن عملی است که در وسط آن نمایش داده می شود.
علامت مثلث، نشانهٔ توجه و اخطار است.
می توانید چند نمونه از این علائم را روی مقوا بکشید و به کلاس ببرید تا بچه ها با این مفاهیم بیشتر آشنا شوند.
برای انجام فعالیت های به کار ببندیم صفحهٔ ۸۸ می توان زمان طولانی تری حتی یک ماه و بیشتر را اختصاص بدهید.
کاشتن نهال یعنی فعالیت شماره ۱ بهتر است در اسفندماه انجام شود. یک روز همراه با بچه ها به طبیعت بروید
می توانید از اولیای دانش آموزان بخواهید که به شما بپیوندند و در پاکسازی طبیعت با یکدیگر همکاری کنید.
از این فعالیت، عکس بگیرید و در مدرسه به نمایش بگذارید
تا این کار مفید ترویج شود. نمایشگاهی از آثار نقاشی دانش آموزان در مدرسه ترتیب دهید.
