نقشه مفهومی چه خبر ۱
هنگام بازی والیبال، توپ به نزدیک نسترن رسید. او دوید تا به توپ ضربه بزند
و آن را به زمین حریف پرتاب کند. چشم نسترن به او کمک می کرد که توپ را ببیند.
ماهیچه های دست ها و پاهای نسترن به او کمک می کردند
تا به سمت توپ بدود و دستانش را برای ضربه زدن به آن حرکت دهد.
بخش کوچکی از کره ی چشم را می توان دید. بیشتر قسمت های چشم درون استخوان سر قرار دارند
و به همین دلیل، به خوبی محافظت می شوند. بخشِ رنگی چشم، عِنَبیه نام دارد
و مردمک در وسط آن قرار گرفته است. روی عنبیه را پرده ی شفّافی به نام قَرنیه می پوشاند.
با زیاد و کم شدن نور، مردمک تنگ و گشاد می شود.
به این ترتیب، مردمک میزان نوری را که به چشم وارد می شود، تنظیم می کند.
آموزش درس ششم علوم پنجم ابتدایی چه خبر۱
آمادگی از قبل:
وسایل مورد نیاز مانند مولاژ چشم وگوش را با کمک دانش آموزان از قبل تهیه و آماده کنید.
از پزشک متخصص چشم وگوش و یا مربی بهداشت برای صحبت با بچه ها درباره حفظ سلامت چشم از قبل دعوت کنید.
فهرست وارسی بر اساس جدول ارزشیابی را به تعداد لازم تکثیر و آماده کنید تا در هر جلسه بتوانید تعداد مشخصی از دانش آموزان را ارزشیابی کنید.
صفحه ۴۵ علوم پنجم ابتدایی
موقعیت زمین ورزش یا بازی فرصت خوبی برای جلب توجه دانش آموزان به موضوع شنیدن و دیدن است.
از تصویر صفحه ورودی برای این منظور استفاده کنید و یا درس را پس از انجام یک مسابقه ورزشی آغاز کنید.
صفحه ۴۶ علوم پنجم ابتدایی
فعالیت: هدف آن است که دانش آموزان بخش های چشم را با مشاهدهٔ چشم خود در آینه و بررسی مدل چشم بیاموزند.
پرسشی که دربارهٔ رنگ بخش های مختلف چشم مطرح شده است به منظور افزایش دقت بچه ها در مشاهده طرح شده است.
بخشی از چشم، سفید است، بخشی از آن سیاه و در بین آن دو بخشی رنگی وجود دارد که رنگ آن در افراد متفاوت است.
بخش های عقبی چشم که درون استخوان جمجمه قرار دارند را باید به کمک مدل مشاهده کرد.
توجه داشته باشید در مدل چشم، فقط بخش هایی که در تصویر کتاب وجود دارند مورد نظراند
بخش های دیگر مثل زجاجیه را هنگام مشاهده می توانید از کرهٔ چشم خارج کنید.
در آینه، پلک و مژهٔ چشم را می توان دید. سفیدی چشم، عنبیه، قرنیه و سوراخ مردمک نیز قابل مشاهده اند.
عدسی، شبکیه و عصب بینایی که در عقب کرهٔ چشم قرار دارد نیز در مدل کرهٔ چشم دیده می شوند.
در صورت تمایل بچه ها می توانید چشم سالم گوسفند یا گاو را به کمک آنها تهیه و در کلاس تشریح کنید.
برای آشنایی با روش تشریح می توانید از فیلم تشریح چشم گاو که روی سایت گروه علوم تجربی قرار دارد، استفاده کنید.
همچنین می توانید عدسی چشم را خارج کنید و از دانش آموزان بخواهید با قرار دادن آن روی نوشته، وضعیت تصویر را بررسی کنند.
صفحه ۴۷ علوم پنجم ابتدایی
گفت و گو کنید: به منظور تأکید بر واژه عنبیه در مقابل واژه قرنیه طرح شده است تا بر رنگی بودن آن تأکیدشود.
آزمایش کنید: در این آزمایش، هدف بررسی تغییر قطر مردمک در اثر تغییر میزان نور است.
وقتی نور زیادی وارد مردمک می شود، سوراخ آن کوچک و وقتی نور کم شود، سوراخ مردمک بزرگ می شود.
گفت وگو کنید: پایین صفحهٔ ۲۲ کتاب درسی، دانش آموزان با چگونگی تشکیل تصویر شعلهٔ شمع با استفاده از ذره بین آشنا شدند.
در این گفت وگو کنید، دانش آموزان باید آموخته های قبلی خود را به کار گیرند
و با مشابه دانستن شبکیه با صفحهٔ کاغذ، عدسی چشم با ذره بین، تشکیل تصویر در شبکیه را توضیح دهند.
همچنین مسیر عبور نور را نیز بیان کنند که شامل عبور از قرنیه، سوراخ مردمک، عدسی و رسیدنبه شبکیه است.
صفحه ۴۸ علوم پنجم ابتدایی
فعالیت: در این فعالیت هریک از دانش آموزان، حداقل فاصلهٔ لازم برای دیدن و خواندن یک متن را بررسی می کنند.
افراد نزدیک بین یک متن یا نوشته را نمی توانند از فاصلهٔ ۳۰ ۲۰ سانتی متر بخوانند
و برای خواندن متن باید آن را در فاصلهٔ کمتری در جلوی چشم های خود بگیرند.
در افراد دوربین این حداقل فاصلهٔ دید از ۳۰ ۲۰ سانتی متر بیشتر است.
صفحه ۴۹ علوم پنجم ابتدایی
در این صفحه برخی فعالیت هایی که ممکن است به چشم ها، آسیب وارد کند و چگونگی روش درست مربوط به آنها آورده شده است.
استفاده از عینک آفتابی، اثر پرتوهای زیان بار خورشید به چشم را کاهش می دهد.
یکی از نکات مهم هنگام مطالعه که کودکان باید به آن عادت کنند، نشستن درست هنگام مطالعه و مستقیم نگاه کردن به نوشته است.
نور متوسط برای مطالعه مناسب است. نور اطراف و قسمت هایی که در زاویهٔ دید چشم ها هستند باید یک نواخت باشد.
بنابراین استفادهٔ همیشگی از چراغ مطالعه مناسب نیست زیرا نوری که فقط روی کتاب می افتد، باعث خستگی چشم می شود.
نور لامپ مهتابی نیز برای مطالعه مناسب نیست و فاصلهٔ صفحه تا چشم در هنگام مطالعه باید ۳۰ سانتی متر باشد.
جمع آوری اطلاعات
راه های مراقبت از چشم: دربارهٔ مراقبت از چشم، گزارش گروه های مختلف را در کلاس جمع بندی کنید
از بچه ها بخواهید با هم قرار بگذارند کارهای لازم برای مراقبت از چشم هایشان را فهرست کنند
صفحه ۵۰ علوم پنجم ابتدایی
دانش آموزان ابتدا بخش های بیرونی گوش خود را مشاهده می کنند
در ضمن این مشاهده باید مراقبت کنید بچه ها چیزی در گوش یکدیگر فرو نکنند.
در صورت امکان از بچه ها بخواهید از مشاهدهٔ خود نقاشی بکشند.
فعالیت: با استفاده از یک لیوان کاغذی، بچه ها لالهٔ گوش خود را گسترش می دهند
نقش لالهٔ گوش در شنیدن یعنی جمع آوری صداها را درک می کنند.
ضمن انجام این فعالیت مراقبت کنید، بچه ها در گوش یکدیگر فریاد نکشند.
افراد مسن یا کم شنوا و گاهی کسانی که قرآن و یا آواز می خوانند، دست خود را در پشت لالهٔ گوش قرار می دهند؛
با این کار، امواج صوتی بهتر به گوش ها می رسند.
صفحه ۵۱ علوم پنجم ابتدایی
در این درس فقط بخش هایی که در شکل گوش در این صفحه آورده شده است، مورد نظراند
ضرورتی ندارد سایر بخش های مولاژ گوش را به دانش آموزان معرفی کنید.
دانش آموزان باید کار هریک از بخش های گوش را که معرفی می شود، بدانند.
برای آموزش بهتر موضوع این صفحه و نیز تشکیل تصویر در چشم، در صفحهٔ ۴۷ ، می توانید از بچه ها بخواهید هرکدام نقش یک بخش چشم و یا گوش را برعهده بگیرند
و آن را با استفاده از واژه ها بیان کنند و یا با نمایش، نشان دهند.
برای تجسم بهتر نقش پردهٔ گوش و نقش استخوانچه ها، فعالیتی را که دانش آموزان در کلاس چهارم با دانه های برنج و لرزاندن آنها به کمک صدا انجام داده اند یاد آوری و یا آن را دوباره انجام دهید
بادانش آموزان دربارهٔ شباهت لرزش دانه های برنج و استخوانچه ها گفت وگو کنید.
جمع آوری اطلاعات: سمعک وسیله ای برای کمک به افرادی است که از شنوایی کامل برخوردار نیستند.
سمعک سه قسمت دارد:
میکروفون که امواج صوتی را به علائم الکتریکی تبدیل می کند،
مدارپردازنده که امواج الکتریکی را پردازش و تقویت می کند،
و بلندگو که امواج الکتریکی را دوباره به امواجصوتی تبدیل و به گوش استفاده کننده ارائه می دهد.
دانستنی های درس ششم علوم پنجم ابتدایی چه خبر۱
دیدن
برای دیدن اجسام، باید نور از عدسی چشم بگذرد. عدسی چشم در پشت مردمک قرار دارد.
به کمک عدسی، تصویر اجسام روی پرده ی شبکیه تشکیل می شود. شبکیه در عقب کره ی چشم قرار گرفته است.
در شبکیه سلّول های ویژه ای قرار دارند که نور را دریافت می کنند و از طریق عصب بینایی به مغز پیام می فرستند.
به این ترتیب، ما اجسام را می بینیم و رنگ و شکل آنها را تشخیص می دهیم.
عدسي كمكي
زهرا در ردیف آخر کلاس می نشیند. او از عینک استفاده می کند
و با آن می تواند نوشته های روی تخته ی کلاس را به راحتی بخواند.
عدسی عینک به زهرا چه کمکی می کند؟
چشم ما یک جسم را زمانی به طور واضح می بیند که تصویر آن روی شبکیه تشکیل شود.
در برخی افراد، تصویر اجسام دور به طور واضح روی شبکیه تشکیل نمی شود.
برای همین، آنها نمی توانند اجسام دور را به خوبی ببینند ولی اجسام نزدیک را خوب می بینند.
چشم این افراد، نزدیک بین است. افراد نزدیک بین برای اینکه خوب ببینند، باید از عدسی کمکی استفاده کنند.
چشم برخی دیگر از افراد، دوربین است. افراد دوربین اجسام نزدیک را واضح نمی بینند.
حفظ سلامت چشم
پلک ها روی کره ی چشم را می پوشانند و از ورود گرد و خاک به آن جلوگیری می کنند.
وقتی پلک می زنیم، اشک روی چشم پخش می شود؛
با این کار، سطح آن خشک نمی شود و مرطوب می ماند.
ما با انجام دادن کارهای زیر می توانیم از چشم های خود مراقبت کنیم.
شنيدن
نسترن هنگام بازی والیبال، صدای دوستانش را می شنید؛ آنها او را تشویق می کردند
که توپ را به موقع به زمین حریف پرتاب کند. او صدای دوستانش را چگونه می شنید؟
ما می توانیم لاله ی گوش و سوراخ آن را ببینیم. سوراخ گوش در ابتدای مجرای شنوایی قرار دارد.
شکل مدل گوش را ببینید. مجرای شنوایی و بخش های دیگر گوش درون استخوان سر قرارگرفته اند.
پرده ی گوش در انتهای مجرای شنوایی قرار دارد.
پشت پرده ی گوش چه چیز هایی می بینید؟
وقتی صدا به پرده ی گوش برخورد می کند،آن را می لرزاند. وقتی پرده می لرزد،
استخوان های بسیار کوچک پشت آن نیز می لرزند. لرزش این استخوان ها به بخش حلزونی گوش منتقل می شود.
بخش حلزونی گوش از طریق عصب شنوایی به مغز پیام می فرستد و به این ترتیب، ما صدا ها را می شنویم.
حفظ سلامت گوش
در مجرای شنوایی، مادّه ای چرب ترشح می شود. این مادّه پرده ی گوش را نرم نگه می دارد و از ورود جانوران ریز به درون گوش جلوگیری می کند.
گاهی مادّه ی چرب زیاد ترشح می شود و روی پرده می چسبد.
برای همین، ما نمی توانیم به خوبی بشنویم. در این زمان، پزشک گوش را شست وشو می دهد و مادّه ی اضافی را از آن خارج می کند.
برای مراقبت از گوش خود به نکات زیر عمل کنید:
هرگز چیزهای نوک تیز مانند چوب کبریت، سنجاق سر و مداد را وارد گوش نکنید.
هرگز در گوش کسی داد نزنید؛ با این کار ممکن است پرده ی گوش او پاره شود.
هرگز با دست، کتاب یا چیز دیگری به گوش کسی ضربه نزنید.
