آموزش فارسی دوم ابتدایی درس به درس
مهارت های خوانداری کتاب فارسی دوم ابتدایی
عنوان این کتاب«فارسی »است و مهارت شنیدن و سخن گفتن را همراه با خواندن،
هر سه از مهارت های شفاهی زبان هستند، زیر پوشش قرار می دهد.
در کتاب « فارسی »اهداف اساسی زیر دنبال می شود که در راهنمای برنامهٔ درسی نیز آمده است:
1 توانایی بلندخوانی و صامت خوانی
2 خواندن با لحن و آهنگ مناسب
3 درک نوشت هها و دریافت پیام اصلی آنها
4 دریافت ارتباط بین بخش های مختلف نوشته
5 به کارگیری کارافزارهای مناسب خواندن
6 گسترش دایرهٔ دید در خواندن
7 پرورش مشاهده و تقویت توانایی خوب دیدن
گوش کن و بگو کتاب فارسی دوم ابتدایی
فعالیت گوش کن و بگو در تمام پایه های دورهٔ ابتدایی مورد توجه قرار گرفته است.
این فعالیت، کلاس را با تعامل میان معلم و دانش آموز مواجه می سازد.
توجه، دقت و تمرکز حواس، ارتقای درک شنوایی و مهارت در گفت و شنود ازدستاوردهای این فعالیت می تواند باشد.
از دیگر اهداف این فعالیت، ارزشیابی میزان درک دانش آموز از مطلب متن درس است.
با این فعالیت هم معلم در می یابد که دانش آموز چه میزان محتوا و پیام درس را دریافت کرده است
هم دانش آموز به خود ارزشیابی دست می یابد و مفاهیمی را که دریافت نکرده است از زبان هم کلاسی هایش می شنود و خلأ اطلاعاتی خود را جبران می نماید.
توصیه ها:
1 هنگام پرسش، فرصت فکر کردن و مشورت دانش آموزان با همدیگر را فراهم آورید.
2 دانش آموزان را تشویق کنید تا پاسخ های خود را در قالب گفتار مبسوط بیان کنند
و از پاسخ های یک واژه ای مانند بله و خیر پرهیز کنند.
3 دانش آموزان را تمرین دهید تا زمانی که پرسش به طور کامل خوانده نشده است، پاسخ خود را آغاز نکنند.
این کار عادت به گوش دادن کامل را ایجاد خواهد کرد.
4 دانش آموزان را عادت دهید تا پیش از جواب دادن فکر کنند و پاسخ خود را دقیق و منسجم بیان کنند.
5 از دانش آموزان بخواهید تا علاوه بر پاسخی که از متن درس یافته اند، نظر خود را نیز دربارهٔ سؤال مطرح کنند.
6 در صورت ضرورت دانش آموزان را راهنمایی کنید تا با مراجعه به متن درس، پاسخ مورد نظر را بیابند.
ارجاع دادن به گونه های مختلف می تواند صورت پذیرد، مثلاً یادآوری بخشی از درس به صورت شفاهی از جانب آموزگار، از آن جمله است.
نگاه کن و بگو کتاب فارسی دوم ابتدایی
در این فعالیت از کتاب فارسی دوم ابتدایی لازم است تا دانش آموز تصاویر را به خوبی مشاهده کند و آنچه را که دیده است به زبان بیاورد.
دانش آموز باید این توانایی را بیابد که تصاویر متوالی را به یکدیگر ارتباط داده، مضمون مندرج در آنها را از آغاز تا پایان، دنبال کند.
تصاویر متوالی در این فعالیت معمولاً دربارهٔ موضوعات اجتماعی، فرهنگی و تربیتی است.
ضمن این که سواد بصری دانش آموزان بالا رفته، به یک نکتهٔ تربیتی، اخلاقی و اجتماعی هم می رسند.
نظم و انسجام فکری، تقویت حافظهٔ بصری، برقراری ارتباط بین درونداد و برونداد ذهنی، ارتقای درک شنوایی و رشد و پرورش قوهٔ بیان
از جمله اهداف زبان آموزی است که دراین فعالیت به ثمر م یرسد.
توصیه می شود به نکات زیر توجه شود:
1 دانش آموزان را تشویق کنید تا با دقت جزئیات مندرج در تصویر را نگاه کنند.
2 دربارهٔ تصاویر با یکدیگر گفتگو کنند و با مسائل زندگی و محیط اطراف خود آنها را پیوند دهند.
3 چنان چه رویدادهای وابسته به تصاویر با کتاب هایی که تاکنون خوانده اند یا فیلم هایی که دیده اند، مشابه است یا چنین اتفاقی در زندگی آنها رخ داده است به یاد آورند.
4 دربارهٔ علت رخدادهای تصاویر متوالی توضیح دهند و به دنبال راه حل برآیند.
5 آنها را تشویق کنید تا توضیحات خود را به صورت مبسوط بیان کنند نه به طور کوتاه.
6 از دانش آموزان بخواهید تا دربارهٔ رویدادهای تصاویر اظهارنظر کنند.
پیدا کن و بگو کتاب فارسی دوم ابتدایی
این فعالیت از کتاب فارسی بدین منظور است که دانش آموزان بعد از خواندن متن درس و فهمیدن موضوع و درون مایهٔ آن،
دوباره به درس رجوع کنند و به شیوه ای هدفمند و نظامدار در آن جستجو کنند.
این مراجعت برای پیدا کردن نکاتی که از آنها خواسته شده، برای مرور درس به شیوه ای فعالانه لازم است.
پرسش هایی که زیر مجموعهٔ فعالیت مذکور را تشکیل می دهد، بر چند دسته اند:
برخی بیشتر سمت و سویی در جهت آموزش املا دارند،
مانند: پیدا کردن کلمه هایی که دارای یکی از حروف الفباست، یا کلمه هایی که حروف تکراری دارند،
یا کلماتی که تعداد اشکال نماد نوشتاری شان بیشتر است یا کلمه هایی که ویژگی هایی مانند تشدید، تنوین و… دارند.
در این دسته فعالیت ها، هدف این است که ضمن مرور و نگاهی به کل متن درس،
توجه آنها به آن دسته از واژه هایی که باید پیدا کنند، جلب شود
و شکل نوشتاری آنها در بافتد رس در ذهن دانش آموزان نقش بندد.
در دستهٔ دیگر، دانش آموز باید به جستجوی کلمه ها و جمله هایی برآید که در حوزه های معنایی مورد تأکید است،
مثلاً، کلمه هایی از درس را پیدا کند که طعم شیرین دارند یا کلمه هایی که معنی حرکت و نقل و انتقال را در خود دارند
یا کلمه هایی که با عنوان درس یامضمون درس ارتباط معنایی دارد.
در این دسته از فعالیت ها،آموزش املا، انشا و درک مطلب مورد نظر است.
به هر حال، دانش آموز برای دریافت سؤالاتی که از او می شود،
به متن درس رجوع می کند که با این رجوع، نه تنها بافت درس،چه از نظر واژگانی و چه از نظر نحوی و چه از نظرگاه حوزهٔ معنایی یا آوایی، برای او روشن می شود
بلکه مرورهای مکرر درس برایوی خسته کننده نیست، زیرا در هر بار در پی رسیدن به هدفی است و به علاوه چنان چه دقتش مناسب باشد،
در هر بار مراجعه به درس، نکته های زبانی دیگری که هدف سؤال نیست، نیز توجه او را به خود جلب می کند.
این فعالیت پرورش حس کنجکاوی، جستجوگری و پشتکار را در دانش آموز تقویت می کند. برای پیشبرد اهداف این فعالیت
توصیه می شود به نکات زیر توجه کنید:
1 از دانش آموزان بخواهید برای پیدا کردن پاسخ پرسش، کل درس را از اول تا آخر مرور کنند.
2 بهتر است جستجو برای یافتن پاسخ سؤال را در این فعالیت در گروه ها انجام بدهند( گروه های دو نفره زودتر به نتیجه می رسند)
می توان گاه این فعالیت را به صورت مسابقه اجرا نمود. بدین ترتیب شور و هیجان در کلاس ایجاد می شود.
3 شرایطی فراهم کنید که بعد از پیدا کردن مورد زبانی که از آنها خواسته شده آن را به موقعیت های دیگر ارتباط دهند،
مثلاً،اگر مشابه آن را در درس های قبل یا در کتاب های دیگر یا در محیط واقعی خانه، مدرسه و… داشته اند
و یا دیده و شنیده اند، به یاد آورده و در کلاس بازگو نمایند.
4 بعد از پایان پرسش های مربوط به فعالیت پیدا کن و بگو از دانش آموزان سؤال کنید که چه نکته های خاص دیگری در درس پیدا کرده اند.
فکر کن و بگو کتاب فارسی دوم ابتدایی
این فعالیت کتاب فارسی دوم ابتدایی علاوه بر مهار تهای مربوط به گفت و شنود و توسعهٔ دروندادها و بروندادهای زبانی کودکان،
در پی آن است تا دانش آموزان بتوانند در یک فضای امن و صمیمی و بدون هیچ اضطراب و تشویشی،
نظرها، عقاید،احساسات و عواطف خود را چه در گروه و چه در جلوی جمع بیان نمایند.
برخی از پرسش های مندرج در فعالیت مذکور به منظور پیوند دادن مضمون متن درس به زندگی واقعی و واداشتن آنها به حل یک مسئلهٔ اجتماعی است.
برخی دیگر مکمل معنایی درس و بسیاری دیگر از آنها به طور مستقیم به بیان احساسات و عقایددانش آموزان معطوف است.
توصیه می شود:
1 دانش آموزان ابتدا دربارهٔ سؤال مورد نظر در گروه گفتگو کنند.
دربارهٔ نظرهای یکدیگر بحث کنند. بعد از اتمام بحث در یک گروه، اعضای آن گروه، با گروه مجاور خود نیز م یتوانند به گفتگو بپردازند.
2 فضایی فراهم سازید تا دانش آموز به هنگام تفکر دربارهٔ پاسخ سؤال آنچه را که مشابه آن است و قبلاً به گونه ای با آن برخورد داشته است، بیان کند.
واژه سازی کتاب فارسی دوم ابتدایی
قلب هر زبان واژه های آن زبان است.
کودکان از پایهٔ سوم ابتدایی در هر سال می توانند تا سه هزار واژه را به گنجینهٔ واژگان خواندنی خود بیفزایند.
کودکان به چند طریق به معنای واژه ها دست می یابند؟
آنها هنگام ورود به دبستان مقدار زیادی واژه را که از طریق شناخت پدیده های اطراف خود به دست آورده اند، در ذهن خود دارند.
برخی از واژگان اندوخته در ذهن خود را در گفتار روزمره به کار می برند و برخی دیگر را اگر چه به کار نمی برند، مفهوم آنها را می دانند.
در دبستان، کودکان شکل نوشتاری واژه ها را از طریق خواندن همراه با معنی آن به ذهن می سپارند.
یکی از راه های واژه آموزی کشف روابط مفهومی واژگان به صورت مختلف است.
برخی از این داده ها عبارت اند از:
1 هم مفهومی :
خواندن یک طبقه از واژگان که ارتباط معنایی با یکدیگر دارند،
مانند واژه های زیر که همه از نظر مفهومی با واژه سفر در یک فضا قرار می گیرند. سفر، چمدان، بلیت و اتوبوس
2 هم معنایی :
اگر چه هم معنایی کامل بین کلمات وجود ندارد ولی بین برخی از واژه ها شباهت معنایی برقرار است،
مانند واژه های تیره و سیاه که در همه جا و در همه جمله ها نمی توانند کاملاً هم معنا باشند.
خواندن دو کلمهٔ تقریباً هم معنا به گسترش گنجینهٔ واژگانی دانش آموزان کمک می کند.
3 تضاد معنایی :
خواندن دو کلمه که از نظر معنایی مخالف یکدیگر هستند نیز راهی برای واژه آموزی است (مانند شب وروز، سرد و گرم).
4 کلمه های متشابه :
کلمه های متشابه چه آن دسته از کلماتی که صورت املایی و صورت گفتاری یکسانی دارند،
مانند کلمهٔ شیر (شیر جنگل، شیر خوردنی، شیر آب) چه آن دسته از کلمه هایی که مانند هم نوشته نمی شوند
ولی از نظر گفتاری هم آوا هستند (مانندکلمه های خوار و خار، خواست و خاست، ثواب و صواب).
برای آموزش بهتر واژه آموزی و گسترش واژگانی دانش آموزان
به نکات زیر توجه کنید:
الف( دربارهٔ گروه واژ ههایی که در بخش واژه آموزی است دانش آموزان را به صحبت و گفتگو تشویق کنید.
با استفاده از تجارب زبانی دانش آموزان و نیز با هدایت و راهنمایی خود، فضای مفهومی واژه ها، ارتباط معنایی آنها با یکدیگر را روشن سازید.
ب( دانش آموزان واژ ههای جدیدی را که یاد م یگیرند، به سایر بخ شهای زندگی روزانهٔ خود تعمیم و گسترش دهند.
پ( در برخورد با واژگان، از آنها بخواهید تا به یاد آورند که چند بار با این واژه تماس داشته اند، در کجا، چگونه، چند بار و… .
ت( با استفاده از تجارب زبانی دانش آموزان وهدایت و راهنمایی آنها، فضایی در کلاس ایجاد شود
تا هر کدام از واژه های جدیدی که یاد می گیرند، تعریف شود.
ث( فرصت هایی در کلاس ایجاد کنید تا دانش آموزان واژه های جدید را در گفتار و نوشتار خود به کار ببرند.
درست، نادرست کتاب فارسی دوم ابتدایی
این فعالیت از کتاب فارسی مشتمل بر جمله هایی است که برخی از این جمله ها از نظر معنایی درست و برخی دیگر نادرست هستند.
بیشتر آنها در ارتباط با متن درس است و برخی دیگر به اطلاعات عمومی دانش آموز مربوط می شود.
فعالیت مذکور که به همهٔ پایه های دورهٔ ابتدایی مربوط می شود، سهمی از تحقق اهداف برنامهٔ درسی زبان آموزی را به عهده دارد.
علاوه بر تقویت دقت و تمرکز شنوایی و توجه دادن دانش آموزان به هستهٔ معنای پیام در جمله،
بیشتر نقش ارزشیابی از میزان درک و فهم دانش آموزان را نسبت به درون مایهٔ درس ایفا می کند.
در این فرایند ارزشیابی، فقط میزان درک دانش آموزان برای معلم سنجیده نمی شود، بلکه نوعی خود ارزشیابی نیز برای دانش آموز است.
او با حدسی که دربارهٔ درست بودن یا نادرست بودن جمله می زند،
میزان دانسته ها و یافته های خود را از درس می سنجد و ضعف ها و قوت ها برایش آشکار می شود.
در این میان، پاسخ های درست و اشتباه خود را با دیگر همکلاسان نیز مقایسه می کند.
علاوه بر موارد مذکور، ساختار جمله های نوشتاری نیز برای او روشن می شود.
بر اثر تکرار در شنیدن جمله های صحیحنوشتاری است که نوشتن جمله ها به نحو صحیح نیز برای او آسان می شود.
در نتیجه، بسیاری از فعالیت های شفاهی به نگارش دانش آموزان هم کمک می کند.
برای اجرای بهتر فعالیت«درست، نادرست»به توصیه های زیر توجه کنید:
1 چون این فعالیت بیشتر جنبهٔ ارزشیابی دارد، در صورت حدس های نادرست دانش آموزان،
سعی شود دانش آموز علل ضعف را کشف کند و در صدد جبران آن برآید.
2 هنگام پرسش و خواندن جمله های مربوط به«درست و نادرست» فضایی ایجاد کنید تا تحرک و نشاط در کلاس ایجاد شود.
3 فرصت فکر کردن به دانش آموزان داده شود.
4 این فعالیت را هم به صورت گروهی و هم فردی می توان اجرا کرد.
5 دربارهٔ پاسخ اشتباه، دانش آموزان را به گفتگو تشویق کنید.
اگر درباره پاسخ اشتباه در گروه کندوکاو شود، ثمربخش تر خواهد بود.
بعد از علت یابی می توان از آنها خواست برای رفع آن را ه هایی را پیشنهاد کنند.
بیاموز و بگو کتاب فارسی دوم ابتدایی
برای به کارگیری درست زبان و توفیق در برقراری ارتباط گفتاری و نوشتاری و نیز سازمان دهی بهتر فکر و ذهن،
دانش آموز نیازمند است تا الگوهای دستوری صحیحی را در زبان فارسی معیار بداند
و عادت کند تا آنها را در گفته ها و نوشته های خود به کار بندد.
در روند زبان آموزی در دورهٔ ابتدایی علاوه بر تلاش برای رشد و تقویت مهارت های زبان آموزی،
نقش فرازبانی و تقویت آن در ذهن و زبان نیز در برنامهٔ درسی زبان آموزی مطرح است،
به طوری که دانش آموز بتواند از زبان فارسی معیار برای تعبیر و تفسیر زبان استفاده کند،
یعنی واژه ای را تعریف و تفسیر کند، به تشریح و تبیین عناصر زبانی بپردازد و سازمان درونی کلمه ها و جمله ها را بشناسد
بتواند جمله های صحیح دستوری را در گفته ها و نوشته های خود به کار گیرد.
در این فعالیت دانش آموز با ساخت نحوی زبان، آشنا می شود.
یکی از انتظارات در این فعالیت این است که دانش آموز بتواند بین عناصر مختلف یک جمله به منظور رسانندگی پیام آن، رابطهٔ هم نشینی برقرار کند
مثلاً جمله ای را که در آن یک کلمه با هر نقش دستوری، حذف شده باشد، بتواند در جای مناسب خود در جمله قرار دهد.
علاوه بر هم نشینی، مهارت به کارگیری درست محور جانشینی نیز ضروری است،
یعنی بتواند به جای یکی از کلمه های مندرج در آن جمله کلمهٔ مناسب دیگری را جانشین کند.
این امر در زبان آموزی نقش مؤثری را ایفا می کند.
اگر استفاده از محور جانشینی نبود، ذهن نمی توانست هزاران هزار جمله را برحسب موقعیت های متفاوت، عیناً در حافظه انبار کند
و مسلماً در نیازهای ارتباطی فرو م یماند و از عهدهٔ بیان موقعیت های تازه و نا آشنابرنم یآمد
استفاده از محور جانشینی است که زبان را پویا، زایا و خلاق کرده است.
بیشتر تمرین های مربوط به فعالیت«بیاموز و بگو» کار بر روی ساختار جمله است
در زبان فارسی معیار، به کارگیری ساختار صحیح جمله ها با توجه به زمان های مختلف (حال، آینده و گذشته) به کارگیری صفت ها (ساده، تفضیلی و عالی)
و اضافه کردن صفاتی به اسم ها برای زیباتر شدن جمله ها و نیز به کارگیری مناسب نقش نماها در جمله است
نمایش کتاب فارسی دوم ابتدایی
نمایش انواعی دارد:
1 نمایش بی کلام یا پانتومیم،
2 نمایش با کلامنوعی از نمایش با کلام، نمایش خلاق است.
نمایش خلاق از هر گونه رسمیت رهاست. هدف آن بیشتر رضایت خاطر در افرادیاست که خود را درگیر آن کرده اند.
اجرای مطلوب آن به تحقق بسیاری از اهداف زبان آموزی منجر می شود.
به طور کلی، نمایش تأثیرات مثبت آموزشی و پرورشی بر رفتار دانش آموزان دارد
که اثرات آنها در رشد و پرورش کلیهٔ ابعاد شخصیتی مشهود است.
برخی از این تأثیرات آموزشی و تربیتی را به صورت زیر می توان برشمرد:
1 از مهم ترین تأثیرات نمایش کمک به دانش آموز در بیان فکر، احساس، عواطف
و به طور کلی کمک به ابراز وجود خود در میان جمع است که از اهداف اساسی زبان آموزی است.
2 نمایش امکانی را فراهم می کند تا خلاقیت و ابتکار دانش آموزان که در قالب ذهن و اندیشه است
به عمل و حرکت درآید و عینی شود،
3 با نمایش، طول تمرکز، توجه و دقت در تماشاگر و بازیگر بالا می رود.
4 چون اجرای نمایش با تحرک بدنی همراه است، بین اندام ها و عضلات کوچک و بزرگ دانش آموزان هماهنگی ایجاد شده
و به طور کلی به رشد جسمانی آنها نیز کمک می شود.
5 از دیگر ثمرات بازی های نمایشی آشنا شدن دانش آموزان با ارزش ها و هنجارهای جامعه است.
6 از دستاوردهای دیگر بازی های نمایشی، ایجاد روح جمعی، همکاری و تعاون در دانش آموزان است.
7 دانش آموزان در باز یهای نمایشی، نظم و ترتیب و بسیاری از قواعد و مقررات مربوط به زندگی واقعی را یاد می گیرند
8 نمایش موجبات شادی، نشاط و انبساط خاطر را در دانش آموزان فراهم می کند
بازی کتاب فارسی دوم ابتدایی
کودک از طریق بازی، نخستین گام ها را برای اجتماعی شدن بر می دارد.
از طریق بازی گروهی همکاری و تشریک مساعی در وی ظاهر می شود.
یاد می گیرد که چگونه مورد پذیرش اعضای گروه قرار گیرد
و به رعایت نکات اجتماعی و قواعد بازی بپردازد
و در خلال بازی گروهی به بسیاری از مفاهیم و مهار تهای اجتماعی
از قبیل رعایت نوبت، صبر و حوصله داشتن در برابر دیگران و شکیبایی در برابر شنیدن نظرهای مخالف و احترام به حقوق دیگران دست یابد
کتاب خوانی کتاب فارسی دوم ابتدایی
کتاب مناسب، بهترین وسیله برای غنی تر کردن هدفمند اوقات فراغت و لذت بردن از لحظات فراغت دانش آموز است.
خواندن کتاب، عادت به مطالعه و انس با آن را در دانش آموز ایجاد کرده و باعث رشد کلامی، پرورش قدرت تفکر و اخذ اطلاعات
و غنی کردن اندوختهٔ ذهنی می شود و گنجینهٔ واژگانی و افق درک مفاهیم به واسطهٔ کتابخوانی در دانش آموز گسترش می یابد،
خواندن کتاب های داستانی، ابزار مناسبی برای تربیت کودک و شکل گیری شخصیت وی در جهتی است که جامعه از او انتظار دارد.
کودک دبستانی میل به همانندسازی دارد. او وقتی داستانی را می خواند
یا می شنود، دوست دارد خود را در متن آن بیابد و با شخصیت داستان همانندسازی کند.
بخوان و حفظ کن کتاب فارسی دوم ابتدایی
شعر و سرود، برای کودکان گذشته از ایجاد نشاط و شکفتگی روح، زمینه ای مناسب
برای زبان آموزی، شناخت واژگان، آشنایی با مفاهیم و ارزش ها و بایسته های اجتماعی، اخلاقی، علمی و فرهنگی است.
سرودن برای کودکان از دیربازدر فرهنگ ما رایج بوده است.
اما شعر کودک با ویژگی ها و مشخصات امروزی، سابقه ای چندان طولانی ندارد.
بخوان و بیندیش کتاب فارسی دوم ابتدایی
اهداف این بخش شامل:
1 توسعهٔ توانایی در خواندن نمادهای نوشتاری و تصویری
2 توانایی دریافت ارتباط معنایی در بخ شهای یک متن ساده
3 توانایی درک پیام اصلی یک متن ساده
4 توانایی بلندخوانی و صامت خوانی
5 توانایی بررسی محتوای یک متن ساده
6 توانایی به کارگیری کارافزارهای مناسب در خواندن
7 توسعهٔ عادات و آداب مطلوب در خواندن
8 گسترش دایرهٔ دید در خواندن
9 درک مفاهیم و مطالب خوانده شده از طریق پاسخگویی مناسب به سؤالات متن
10 حرکت منظم چشم بر روی صفحات و هماهنگی ذهن با این حرکات
11 افزایش تمرکز حواس از طریق هماهن گ سازی سرعت خواندن با سرعت فکر کردن
این بخش در آخر هر فصل منظور گردیده است.