نکات درس به درس علوم چهارم ابتدایی

میثم به‌روزرسانی: ۱۹ آذر ۱۴۰۱

عــناوینی که در ایــن آموزش مــی خــوانید :

(درس اول) : زنگ علوم

دانشمندان به کمک مشاهداتی که انجام می دهند و اطلاعاتی که به دست می آورند ، درباره ي پاسخ پرسش هاي گوناگون پیش بینی هایی می کنند .

(درس دوم) : مخلوط ها در زندگی

اگر دو یا چند ماده را روي هم بریزیم به شکلی که خاصیت هیچ کدام از آنها تغییر نکند، بهآن یک مخلوط می گویند مانند : سالاد ، آجیل

کتاب کاربرگ درس به درس علوم چهارم ابتدایی

جزوه کاربرگ های علوم چهارم ابتدایی درس به درس

مشاهده

مخلوط ها همیشه از چند ماده ي جامد تشکیل نمی شوند بلکه انواع گوناگونی دارند مثلا مخلوط آب و روغن ، یک نوع مخلوط مایع در مایع است، مخلوط انواع میوه ها یا انواع سبزي ها از نوع مخلوط جامد در جامد هستند و مخلوط خاکشیر و آب یک نوع مخلوط جامد در مایع است .

وقتی قند را در آب می اندازید و آن را هم می زنید ، ذره هاي قند به آرامی از هم جدا می شوند و بعد از مدتی به طور یک نواخت در آب پراکنده می شوند . در این حالت می گوییم مخلوط یک نواخت است . به این نوع مخلوط ، محلول می گویند .
گاهی مخلوط هاي شفّاف به وجود نمی آیند . براي مثال اگر ماست را با آب مخلوط کنیم ، دوغ به دست می آید که شفّاف نیست . این نوع مخلوط ها ، محلول نیستند
هر چه مواد ریزتر باشند ، به مدت زمان کمتري براي حل شدن در آب نیاز دارند .

گرما بر حل شدن مواد در آب اثر دارد و هر چه آب گرم تر باشد ، مدت زمان کمتري براي حل شدن مواد در آن لازم است .

بیشتر مواد در دنیاي اطراف ما مخلوط هستند .
براي جدا کردن مخلوط ها می توان از روش هایی مانند صاف کردن و بخار کردن استفاده کرد .
از مخلوط آب با سیمان و ماسه و گچ در ساختمان سازي و از مخلوط آب و مواد خوراکی در آشپزي استفاده می شود .
ادویه ها ، شوینده ها و داروها مخلوط هاي مهمی هستند که براي سلامتی و پاکیزگی ما لازم هستند .
برخی مخلوط ها مانند شوینده ها و رنگ ها براي جانداران و طبیعت مضرّند . بنابراین باید ازآن ها درست استفاده کنیم .
من براي استفاده ي درست از مخلوط ها :

– هنگام شستن دست ها ، در استفاده از مایع دست شویی زیاده روي نمی کنم .
– هیچ گاه شوینده هاي مختلف را با هم مخلوط نمی کنم ، زیرا ممکن است مرا بیمار کند .
– هیچ گاه محلول ها و مخلوط هایی را که نمی شناسم ، نمی چشم .
– هنگام استفاده از مواد و مخلوط ها حتما برچسب روي آنها را با دقت می خوانم .

(درس سوم) : انرژي نیاز هر روز ما

بدن ما براي انجام کارهاي مختلف به انرژي نیاز دارد .
وسایل گوناگون مانند : اتو ، بخاري ، جارو برقی ، و آسانسور نیز براي انجام دادن کار ، انرژي مصرف می کنند .
انرژي شکل هاي گوناگونی دارد از جمله : انرژي حرکتی ، انرژي نورانی ، انرژي صوتی و انرژي گرمایی .
همه ي اجسامی که حرکت می کنند ، انرژي دارند . به این انرژي ، انرژي حرکتی می گویند
در جاهایی که باد زیادي می وزد ، از انرژي آن براي تولید انرژي الکتریکی استفاده می کنند . مانند نیروگاه بادي منجیل و آسیاب بادي واقع در شهر یزد .
آب جاري مانند باد انرژي دارد و می تواند سنگ ها را جا به جا کند .
از انرژي آب جاري استفاده هاي گوناگونی می شود مثلا با استفاده از انرژي آب جاري ، برق تولید می کنند و در زمان هاي گذشته ، براي آرد کردن غلّات از آسیاب آبی استفاده می کردند .
انرژي می تواند از شکلی به شکل دیگر تبدیل شود .
هواي گرم انرژي دارد . این انرژي انرژي گرمایی نام دارد .
نفت ، بنزین ، گازوئیل از انواع سوخت ها هستند . این مواد می سوزند و انرژي گرمایی تولید می کنند .
در خودروها ، با سوختن بنزین ، انرژي گرمایی به انرژي حرکتی تبدیل و با عث می شود خودرو به حرکت در بیاید .
نوري که از چشمه هاي نور می تابد ، انرژي دارد . خورشید با تابش نور ، سبب رشد گیاهان می شود .
باد ، آب جاري ، سوخت ها و خورشید ، منبع انرژي هستند .
خورشید بزرگ ترین منبع انرژي است . روشنایی و گرماي کره ي زمین از خورشید است . این انرژي ، پاك ، ارزان و بی پایان است .
صدا انرژي دارد . به انرژي صدا ، انرژي صوتی می گویند . مثلا صداي هواپیما ، با انرژي صوتی که دارد ، شیشه ي پنجره ها را می لرزاند .
سهم ما در حفاظت از منابع انرژي : (مقدار سوخت ها که با استفاده از آن ها می توان انرژي ) گرمایی تولید کرد ، کم است و روزي به پایان می رسند . پس باید از مصرف بیجاي آن ها خودداري کنیم و با انجام دادن کارهاي درست ، منابع انرژي را حفظ کنیم
براي حفاظت از منابع انرژي :
– من در زمستان به جاي زیاد کردن شعله ي بخاري ، لباس گرم می پوشم .
– خانواده ي من براي رفت و آمد در شهر ، به جاي خودروي شخصی از وسایل نقلیه ي عمومی استفاده می کنند .

(درس چهارم) : انرژي الکتریکی

یکی از شکل هاي انرژي ، انرژي الکتریکی است .
بیشتر وسایل و دستگاه هایی که ما در خانه ها ، کارخانه ها ، فروشگاه ها و بیمارستان ها از آن ها استفاده می کنیم ، با انرژي الکتریکی کار می کنند ( مانند : تلویزیون،آسانسور ، لامپ ، اتو و … )در این وسایل ، انرژي الکتریکی به شکل هاي دیگر انرژي تبدیل می شود .
انرژي الکتریکی در نیروگاه هاي برق تولید می شود و از راه کابل ها و سیم ها به خانه ي شما ، مدرسه ها ، کارخانه ها ، بیمارستان ها و … منتقل می شود .
باتري ها می توانند انرژي الکتریکی را ذخیره کنند .
الکتریسیته به وسیله ي سیم از باتري جاري می شود و لامپ را روشن می کند . پس از روشن کردن لامپ ، الکتریسیته از سیم دیگر به باتري بر می گردد .
با استفاده از کلید می توانیم لامپ را روشن و خاموش کنیم .
بعضی از جسم ها مانند میخ آهنی ، گیره ي کاغذ فلزّي ، سکّه و سیم مسی ، الکتریسیته را عبور می دهند . به این جسم ها ، رساناي الکتریکی می گویند .
بعضی از جسم ها مانند چوب ، پلاستیک و شیشه ، الکتریسیته را از خود عبور نمی دهند ، به این جسم ها نارساناي الکتریکی می گویند .
انرژي الکتریکی یکی از پر مصرف ترین انرژي ها در سراسر جهان است . مهمترین منبع تولید این انرژي ، سوخت ها هستند .
مقدار سوخت ها محدود است یعنی آن ها پس از مدتی مصرف کردن تمام می شوند پس باید از مصرف بی رویه ي سوخت ها خودداري کنیم .
من براي محافظت از منابع انرژي :
– موقع ترك اتاق لامپ ها را خاموش می کنم .
– پس از خاموش کردن تلویزیون با کنترل ، کلید برق آن را قطع می کنم .
– و …

(درس پنجم) : گرما و ماده

از دماسنج براي اندازه گیري دما ، استفاده می شود .
برخی از دماسنج ها عبارتند از : دماسنج دیجیتالی – دماسنج پزشکی – دماسنج دیواري – دماسنج نواري
براي اندازه گیري دما از درجه ي سلسیوس استفاده می شود .
گرما باعث افزایش دما و سرما باعث کاهش دما می شود . بنابراین در تابستان ، گرماي هوا باعث افزایش دما و در زمستان ، سرماي هوا باعث کاهش دما می شود .
به موادي مانند فلز ها که گرما را عبور می دهند ، رساناي گرما و به موادي مانند چوب و پلاستیک که گرما از آن ها به خوبی عبور نمی کند ، نارساناي گرما می گویند .
فلاسک ظرفی است که مایع ها را براي مدت طولانی تري گرم و یا سرد نگه می دارد .
در زمستان با سوزاندن هیزم ، گاز و نفت ، گرماي مورد نیاز خانه هاي خود را تامین می کنیم .
با استفاده از مواد نارسانا ، می توانیم از هدر رفتن گرما در زمستان و از ورود گرما در تابستان جلوگیري کنیم . با این کار ما در ذخیره کردن انرژي سهیم هستیم .
براي جلوگیري از هدر رفتن گرما :
– من در روزهاي خیلی سرد و خیلی گرم که کولر و بخاري روشن است پنجره ها را باز نمی گذارم .
– من و خانواده ام از درزگیر براي پوشاندن فاصله ي بین در و پنجره ها استفاده می کنیم .
من و خانواده ام در روزهاي سرد ، از پرده هاي ضخیم براي پوشاندن پنجره ها استفاده می کنیم .
و …

(درس ششم) : سنگ ها

سنگ ها از نظر ویژگی هاي ظاهري مانند : رنگ ، زبري ، صافی ، سختی و اندازه ي ذره هایشان متفاوت اند .
انواع سنگ ها : ۱- سنگ هاي رسوبی ۲- سنگ هاي آذرین ۳- سنگ هاي دگرگونی
رود هنگام سرازیر شدن از کوه ، سنگ ها و ذره هاي ریز و درشت را با خود به حرکت در می آورد . سنگ هاي ریزتر و گل و لاي ، همراه رود حرکت می کنند تا وارد دریا و دریاچه شوند . این ذره ها پس از وارد شده به دریا و دریاچه ، ته نشین می شوند و لایه لایه روي هم قرار می گیرند . این لایه ها پس از گذشت سال هاي طولانی سخت می شوند و سنگ هاي رسوبی را تشکیل می دهند .
درون زمین بسیار گرم است . سنگ ها در درون زمین به دلیل گرماي زیاد به حالت مذاب اند . این مواد مذاب پس از سرد شدن ، سنگ هاي آذرین را تشکیل می دهند .
برخی از سنگ ها بر اثر گرما و فشار زیاد تغییر می کنند ، به همین سبب به آن ها سنگ هاي دگرگونی می گویند مانند سنگ مرمر .
استفاده هایی که از سنگ ها می شود : ما در زندگی خود از وسایل و مواد گوناگونی استفاده می کنیم که بعضی از آن ها را از سنگ می سازند . مغز مداد شما ، گچی که با آن روي تخته می نویسید و گچی که دیوار ها را با ان سفید می کنند ، پنجره هاي فلزّي ، دست گیره هاي در ، بیشتر وسایل آشپزخانه و حتی نمکی که در غذا می ریزیم ، از سنگ هاي گوناگون تهیه می شوند .
سنگ آهن ، نوعی سنگ است که از آن ، آهن تهیه می کنند و در همه جا یافت نمیشود.
در کارخانه ي ذوب آهن ، فلزّ آهن را از سنگ آهن به دست می آورند .
استفاده زیاد از سنگ ها با عث می شود که این منبع ارزشمند با سرعت بیشتري به پایان برسد .
براي حفاظت از منابع خدادادي و جلوگیري از آسیب رسیدن به انسان و جانوران :

– من زباله هاي فلزّي را در طبیعت رها نمی کنم .
– من در طبیعت ، سنگ ها را جا به جا نمی کنم ، چون برخی جانوران کوچک زیر سنگ ها زندگی می
کنند .
– من مدادم را بیهوده نمی تراشم .
و …

(درس هفتم) : آهن ربا در زندگی

آهن ربا همه ي جسم هاي فلزي را جذب نمی کند . آهن ربا ورق آلومینیمی و سیم مسی را جذب نمی کند . جسم هاي فلزي مانند میخ و گیره ي کاغذ که آهنی هستند ، جذب آهن ربا می شوند .
خاصیت آهن ربایی در وسط آهن ربا ، از قسمت هاي دیگر کمتر است .
به قسمت هایی از آهن ربا که خاصیت آهن ربایی بیشتري دارد ، قطب هاي آهن ربا می گویند . هر آهن ربا دو قطب دارد .
قطب شمال آهن ربا را با علامت N قطب جنوب آهن ربا را با علامت S نشان می دهند .
وقتی دو آهن ربا را به هم نزدیک می کنیم ، قطب هاي همنام آهن ربا ، یکدیگر را دفع و قطب هاي غیر همنام یکدیگر را جذب می کنند .
برخی از اجسام آهنی ، مانند میخ را اگر با آهن ربا مالش دهیم ، خاصیت آهن ربایی پیدا می کنند .
با استفاده از آهن ربا می توان جهت هاي جغرافیایی را پیدا کرد .
در مسافرت هاي دریایی و هوایی براي تعیین مسیر حرکت کشتی ها و هواپیماها از قطب نما استفاده می کنند .
یکی از روش هاي جا به جا کردن جسم ها ، استفاده از آهن رباي الکتریکی است .در بعضی از جرثقیل ها از این آهن ربا براي بالا بردن وسیله هاي آهنی استفاده می شود.
کارت هاي اعتباري که مردم براي پرداخت هاي خود از آن ها استفاده می کنند ، خاصیت آهن ربایی دارند .
اگر زباله ها را در طبیعت رها کنیم ، به محیط زیست آسیب می زنند . با بازیافت زباله هاي خشک ، مانند قوطی هاي فلزي و طرف هاي پلاستیکی دور ریز ، می توانیم محیط زیست پاکیزه اي داشته باشیم . با این کار منابع فلزي را براي آینده حفظ می کنیم و مانع از نابودي محل زندگی جانوران می شویم .
براي بازیافت زباله ها ، من زباله هاي کاغذي را جداگانه جمع آوري می کنم . من و خانواده ام ، قوطی هاي فلزي نوشیدنی ها ، آب میوه و مواد غذایی را در سطل جداگانه می ریزیم و تحویل مراکز جمع آوري زباله هاي خشک می دهیم .

(درس هشتم) : آسمان در شب

فاصله ي ستاره ها با زمین ، به یک اندازه نیست . برخی دورتر و برخی نزدیک ترند .
ستاره شناسان در قدیم با دیدن ستاره ها در شب ، موجوداتی را در ذهن خود تصور می کردند و براي آن ها نامی انتخاب می کردند . خرس بزرگ ( دب اکبر ) یکی از آن هاست .
همه ي نقطه هاي نورانی که هنگام شب در آسمان مشاهده می کنیم ، در مجموعه اي به نام کهکشان قرار دارند . کهکشانی که ما در آن زندگی می کنیم ، به راه شیري معروف است . کهکشان ما تعداد بسیار زیادي ستاره دارد . خورشید یکی از ستاره هاي این کهکشان است . خورشید از خود نور دارد و به همین دلیل به آن ستاره می گویند
.خورشید نزدیک ترین ستاره به زمین است .
زمین به دور خورشید می چرخد . به همراه زمین ، هفت سیاره ي دیگر هم به دور خورشید می چرخند . خورشید و هر چیزي که به دور آن می گردد ، منظومه ي خورشیدي ( منظومه ي شمسی ) نامیده می شود .
سیاره ها به دور خورشید می گردند . آن ها از خود نور ندارند و نور خورشید را بازتاب می کنند .
سیاره ها به ترتیب عبارتند از : تیر ( عطارد ) – زهره ( ناهید ) – زمین ( ارض ) – بهرام ( مرّیخ ) – مشتري ( برجیس ) – کیوان ( زحل ) – اورانوس – نپتون
دورترین سیاره ي منظومه ي شمسی ، نپتون است که جنس آن از گاز است .
سیاره ي ناهید ( زهره ) را می توانیم گاهی قبل از طلوع خورشید و گاهی بعد از غروب خورشید در آسمان مشاهده کنیم .
سیاره ي بهرام از روي زمین ، به شکل نقطه اي نورانی به رنگ قرمز دیده می شود و جنس آن از سنگ است .
به مسیر حرکت سیاره ها به دور خورشید ، مدار می گویند .
زمین داراي هوا ، آب و خاك است . نه زیاد گرم و نه زیاد سرد است . به همین دلیل جاي مناسبی براي زندگی گیاهان ، جانوران و انسان است . سیاره ي زمین از فضا به شکل کره ي آبی و سفید زیبایی دیده می شود .
از یک دور گردش هر سیاره به دور خورشید ، سال به وجود می آید . سال زمین حدود ۳۶۵ شبانه روز است .
تقویم کشور ما بر اساس گردش زمین به دور خورشید تنظیم شده است .
سال سیاره ي نپتون از بقیه ي سیاره ها طولانی تر است . سیاره ها هر چه از خورشید دورتر باشند ، مداري که بر روي آن به دور خورشید می چرخند ، طولانی تر و بزرگ تر می شود .
ماه به دور زمین می چرخد . ماه از همه ي سیاره ها و ستاره ها به زمین نزدیک تر است . ماه از خود نوري ندارد و نور خورشید را بازتاب می کند . به این نور مهتاب می گویند .
در کره ي ماه ، آب و هوا وجود ندارد . سطح آن ناهموار و داراي تعداد زیادي گودال هاي کوچک و بزرگ است .
چرخش ماه به دور زمین ، حدود چهار هفته طول می کشد که به آن ماه قمري می گویند .
حدود هزار سال پیش ، اولین رصدخانه در شهر ري ایران ساخته شد . در رصدخانه ها ، ستاره شناسان با استفاده از ابزار هاي مختلف ، ستاره ها و سیاره ها را مطالعه می کنند .
اولین سفر انسان به فضا ، سفر به کره ي ماه بوده است .
دانشمندان تا کنون دریافته اند که زمین تنها سیاره اي است که گیاهان ، جانوران و انسان ها روي ان زندگی می کنند .

(درس نهم) : بدن ما ( ۱)

بدن ما و همه ي جانداران از سلّول ساخته شده است . سلّول ها زنده اند .
وقتی سلّول هاي پوست آسیب می بینند ، سلّول هاي جدید جاي آن ها را می گیرند و زخم بهبود پیدا می کند .
سلّول ها بسیار کوچک اند . مثلا میلیون ها سلّول پوست روي یک میلیمتر از خط کش جا می گیرند .
براي دیدن سلّول ها باید از میکروسکوپ استفاده کرد . میکروسکوپ ابزاري است که می تواند اجسام را چند هزار برابر بزرگ تر از اندازه ي واقعی شان نشان دهد .
در بدن ما میلیون ها میلیون سلّول وجود دارد و این سلّول ها شکل هاي مختلفی دارند .
هر سلّول معمولا از سه قسمت تشکیل شده است : ۱-پرده ي دور سلّول یا غشاء ۲ -سیتوپلاسم -۳ هسته
وقتی بدن رشد می کند ، تعداد سلّول ها افزایش می یابد .
وقتی بخشی از بدن آسیب می بیند ، سلّول هاي آن بخش تقسیم می شوند و سلّول هاي جدیدي را تولید می کنند .
غذایی که می خوریم ، آبی که می نوشیم و هوایی که تنفس می کنیم ، نیاز سلّول هاي بدن ما را برطرف می کنند . سلّول ها به این مواد نیاز دارند تا زنده بمانند ، رشد کنند و تقسیم شوند .
گوارش غذا از وقتی که آن را وارد دهان می کنیم آغاز می شود . گوارش سبب می شود تا غذا آن قدر ریز شود که ذره هاي آن بتوانند وارد سلّول هاي بدن شوند .
من براي حفظ سلامت بدن خود : غذا را همیشه به خوبی می جوم . نوشابه زیاد نمی نوشم . شیر زیاد می نوشم . نوشیدنی و غذاي خیلی داغ و خیلی سرد نمی خورم .

(درس دهم) : بدن ما ( ۲ )

شُش ها مقداري هوا را در خود جاي می دهند . هر چه شُش ها بزرگ تر باشد ، هواي بیشتري را در خود جاي می دهد .
وقتی نفس می کشیم هوا از ر اه بینی یا دهان وارد لوله ي ناي می شود . هوا از ناي به شاخه هاي باریک تر آن می رود و سپس وارد دو تا شُش می شود . به این عمل دم می گویند .
وقتی هوا را از بینی یا دهان خارج می کنیم ، هوا از همان مسیر برمی گردد . به این عمل بازدم می گویند .
خون در سراسر بدن در لوله هایی به نام رگ جریان دارد و مواد گوناگون را از راه رگ ها جا به جا می کند . خون مواد غذایی را به سلّول هاي بدن می رساند و مواد دفعی را از سلّول ها می گیرد .
در خون سلّول هایی به نام گلبول قرمز وجود دارند . گلبول هاي قرمز اکسیژن و کربن دي اکسید را جا به جا می کنند .
قلب مانند یک تلمبه خون را با فشار به درون رگ ها می فرستد .
سرخ رگ ها خون را از قلب خارج می کنند و به بخش هاي مختلف بدن می رسانند .
سیاه رگ ها خون بخش هاي مختلف بدن را وارد قلب می کنند .
در قسمت هاي مختلف بدن رگ هاي بسیار باریکی به نام مویرگ وجود دارد . مویرگ ها مواد لازم را به سلّول هاي بدن می رسانند .
وجود نبض نشان می دهد که خون در سرخ رگ ها حرکت می کند و تعداد نبض ها با تعداد ضربان قلب مساوي است . تعداد ضربان قلب یک انسان بالغ و سالم معمولا ۷۵ بار در دقیقه است .
اگر ما غذاهاي پرچرب بخوریم ، ممکن است در بزرگسالی قلب و رگ هایمان درست کار نکنند . زیرا مواد چربی که در غذا وجود دارند به سرخ رگ ها می چسبند و حرکت خون را سخت می کنند .
خوردن انواع میوه ها ، سبزي خوردن ، زیتون و گردو براي قلب مفید است . ورزش کردن نیز کمک می کند تا قلب بهتر کار کند .
سلّول هاي روده ي باریک ، مواد غذایی و شُش ها ، اکسیژن را به خون می رسانند تا خون آن ها را به سلّول هاي مختلف مانند سلّول هاي دست و پا و مغز ببرند .
گلبول هاي قرمز خون ، اکسیژن را از شُش دریافت می کنند و کربن دي اکسید را به شُش می دهند .
خون کربن دي اکسید را از سلّول هاي بدن جمع آوري می کند و به شش ها می دهد تا از بدن خارح شوند . سلّول ها ، مواد دفعی دیگري مثل آب اضافی را به خون می دهند . خون این مواد را به کلیه ها می برد .
کلیه ها خون را تصفیه می کنند و مواد دفعی را به شکل ادرار در می آورند .
ادرار در مثانه جمع می شود و با پر شدن مثانه ، فرد احساس دفع پیدا می کند .
بدن ما علاوه بر غذاي سالم به هواي سالم نیاز دارد . اگر نیازهاي بدن ما به خوبی برطرف شود ، بخش هاي مختلف بدنمان درست کار می کنند و سالم می مانیم .
من باري حفظ سلامت بدن خود : هر روز ، به اندازه ي کافی آب می نوشم . با دفع کردن به موقع ادرار ، از کلیه هاي خودم مراقبت می کنم . در روزهایی که هوا آلوده است ، بیرون از خانه بازي نمی کنم .

(درس یازدهم) : بی مهره ها

کرم خاکی از مواد موجود در خاك تغذیه می کند .
کفشدوزك ، جانوران کوچکی مانند شته را می خورد .
شته ، شیره ي گیاه را می مکد .
مورچه ، شیره اي را که شته می مکد ، می خورد . دانه ي گیاهان را هم می خورد .
عنکبوت ، شکارچی مورچه و جانوران کوچک است .
مار ستون مهره دارد و جانوري مهره دار است در حالی که کرم خاکی ستون مهره ندارد . به جانورانی که ستون مهره ندارند ، جانوران بی مهره می گویند .
مورچه ، کفشدوزك ، شته ، عنکبوت و بسیاري از جانوران دیگر بی مهره اند .
دانشمندان بی مهره ها را در گروه هاي ( کرم ها – حشرات – عنکبوتیان – سخت پوستان – هزارپایان ) تقسیم بندي می کنند .
دانشمندان کرم خاکی و جانوارن مانند آن را در گروه کرم ها طبقه بندي می کنند .
زالو کرمی است که در باتلاق ها و گاهی در جوي آب زندگی می کند .زالو از خون جانوران دیگر تغذیه می کند .
کرمک کرمی است که در روده ي انسان ، به ویژه روده ي کودکان ، زندگی می کند . کرمک از غذاي بدن ما استفاده می کند و ما را بیمار می کند .
اگر پس از رفتن به دست شویی و پیش از غذا خوردن دستهایمان را با آب و صابون بشوییم و همیشه ناخان هایمان را کوتاه نگه داریم ، می توانیم از آلوده شدن خود به کرمک جلوگیري کنیم .
برخی از کرم ها مفیدند . مثلا انسان نوعی کرم خاکی را پرورش می دهد که کود تولید می کند . این کود رشد گیاهان را افزایش می دهد . همچنین زالو را براي استفاده در پزشکی پرورش میدهند .
دانشمندان بی مهره هایی مانند مورچه ، کفشدوزك و شته را در گروه حشرات طبقه بندي می کنند
حشرات فراوان ترین جانوران روي زمین اند .
حشرات شش پاي بند بند ، دو شاخک و بدن چند قسمتی دارند . برخی از حشرات بال دارند .
برخی از حشرات ما را بیمار می کنند . شپش حشره اي است که از خون انسان تغذیه می کند . این حشره در لا به لاي موهاي انسان زندگی می کند و در آنجا تخم می گذارد . شپش موجب خارش شدید پوست می شود .
عنکبوت تارهاي چسبناك می تَنَد و با آن ها شکار خود را به دام می اندازد .
عنکبوت بدن دو قسمتی و هشت پاي بند بند دارد . عنکبوت ، عقرب و جانوران شبیه آن ها را در گروه عنکبوتیان طبقه بندي می کنند .
خر خاکی از گروه سخت پوستان است . خرچنگ و میگو را هم در گروه سخت پوستان طبقه بندي می کنند .
خر خاکی در جاهی مرطوب و تاریک زندگی می کند و بدن بند بند ، دو شاخک دراز و پاهاي زیادي دارد . پوسته ي محکمی از بدن این جانور محافظت می کند .
هزار پاها مانند خر خاکی در جاهاي تاریک و مرطوب زندگی می کنند .
دانشمندان ، عنکبوتیان ، حشرات ، سخت پوستان و هزارپایان را در یک گروه بزرگ به نام بندپایان طبقه بندي می کنند .
بدن بند پایان پوشش سختی دارد . آن ها هنگام رشد کردن چند بار پوشش سخت خود را عوض می کنند . به این کار پوست اندازي می گویند .
جانوران بی مهره ي دیگري نیز وجود دارند که در آب و خشکی زندگی می کنند از جمله : حلزون ، ستاره ي دریایی ، صدف دو کفه اي ، هشت پا و عروس دریایی .
من براي حفاظت از جانوران : هرگز لانه ي جانوران را در بیابان ، دشت ، ساحل و جاهاي دیگر خراب نمی کنم .
هرگز در ساحل دریا و رودخانه که محل زندگی بسیاري از جانوارن است ، زباله نمی ریزم .

(درس دوازدهم) : گوناگونی گیاهان

دانشمندان گیاهانی را که دانه ي یک قسمتی دارند ، تک لپه وگیاهانی را که دانه ي دو قسمتیدارند ، دو لپه می نامند .
همه ي گیاهان تک لپه و دولپه ، گلدارند .
از قسمت هاي مختلف گل می توان ( گلبرگ – پرچم – کاسبرگ و مادگی ) را نام برد .
اگر دانه هاي گَرده از پرچم به روي مادگی منتقل شوند ، به این عمل گرده افشانی می گویند گاهی باد ، جانوران و انسان به عمل گرده افشانی کمک می کنند .
معمولا پس از گرده افشانی ، قسمتی از مادگی به میوه تبدیل می شود . دانه در درون میوه ، تشکیل می شود .
دانه رشد می کند و یک گیاه جدید را به وجود می آورد . از یک دانه ي باقلا ، یک گیاه باقلا و از یک دانه ي کاج ، یک درخت کاج به وجود می آید .
گیاهانی مانند کاج ، باقلا و گوجه فرنگی با دانه تولید مثل می کنند . این گیاهان را دانه دار می گویند .
گیاهانی مانند خزه و سرخس که دانه ندارند ، با هاگ تولید مثل می کنند . این گیاهان بیشتر در مکان هاي مرطوب رشد می کنند .
ما از میوه ، دانه ، برگ ، ساقه و ریشه ي گیاهان گوناگون استفاده می کنیم . از گیاهان انواع داروها ، روغن ، رنگ ، کاغذ و حتی پارچه تهیه می کنیم . زندگی ما به گیاهان وابسته است پس باید بکوشیم تا از گیاهان محافظت کنیم .
براي حفظ و نگه داري گیاهان : من شاخه ي درخت و گل ها را نمی شکنم . هیچ گاه روي درخت یادگاري نمی نویسم . من و همکلاسی هایم گیاهانی مانند ریحان ، گوجه فرنگی و خیار را در گلدان می کاریم و از محصول آن ها استفاده می کنیم . از گل و درخت حیاط خانه ي خودمان مراقبت می کنم .

(درس سیزدهم) : زیستگاه

ویژگی هاي موجودات زنده :
– رشد می کنند
– حرکت می کنند
– نفس می کشند
– غذا می خورند
– موجوداتی شبیه به خود را تولید می کنند
گیاهان و جانوران ، موجودات زنده ي بوستان اند . در حالی که خاك ، آب ، هوا و نور موجودات غیر زنده ي بوستان هستند .
به جانورانی که از گیاهان تغذیه می کنند ، گیاه خوار می گویند .
به جانورانی که از جانوران دیگر تغذیه می کنند ، گوشت خوار می گویند .
به جانورانی که هم گیاه و هم گوشت می خورند ، همه چیز خوار می گویند .
به ارتباط غذایی موجودات زنده ، زنجیره ي غذایی می گویند .
از ارتباط چند زنجیره ي غذایی ، شبکه ي غذایی به وجود می آید .
هر موجود زنده در جایی زندگی می کند که براي تغذیه ، تنفس ، رشد ، تولید مثل و حرکت کردن او مناسب باشد . به این مکان زیستگاه آن موجود زنده می گویند .
زیستگاه بعضی از ماهی ها رودخانه ، دریاچه ، دریا و اقیانوس است . یک آکواریوم کوچک ، زیستگاه یک یا چند ماهی است که در آن زندگی می کنند . زیستگاه کرم خاکی ، خاك مرطوب است
بوستان زیستگاهی است که انسان آن را می سازد . انسان زیستگاه هاي طبیعی را تغییر می دهد . گاهی آن ها را با فعالیت هاي خود مثل جاده سازي ، ساختن شهرك و کارخانه از بین می برد .
من براي حفاظت از زیستگاه ها : پرندگان و جانوران را در قفس نگه نمی دارم و آن ها را آزاد می کنم تا به زیستگاهشان بروند . هر گاه به جنگل ، مزرعه و بوستان می روم ، به گیاهان و موجوداتآن جا آسیب نمی رسانم . در فعالیت هاي حفظ محیط زیست شرکت می کنم . وقتی با خانواده ام بهگردش می روم ، حتما هنگام برگشت ، آتش را خاموش می کنم .