سالم بمانیم درس سیزدهم علوم ششم ابتدایی در یک نگاه
بحث اصلی این درس، بیماری های واگیر و غیر واگیر است
که ضمن مقایسهٔ آنها، راه هایی را برای جلوگیری از مبتلا شدن به این بیماری ها معرفی می کند و در کنار آن، سدهای دفاعی بدن توضیح داده می شود.
همچنین به راه های بالابردن مقاومت بدن برای پیشگیری از بیماری های واگیر و بعضی از رفتارهای سالم که از بروز بیماری های غیر واگیر جلوگیری می کنند اشاره ای می شود.
اهداف سالم بمانیم درس سیزدهم علوم ششم ابتدایی
۱ – تفاوت بیمار یهای واگیر و غیر واگیر را بیان کند و بعضی از عوامل مؤثر در بروز آنها را گزارش نماید.
۲ – با ذکر مثال هایی بیماری های واگیر و غیر واگیر را مقایسه نماید و را ه های پیشگیری از آنها را بیان نماید.
۳ – بتواند واگیر و غیر واگیر بودن بیماری را تشخیص دهد و به راه های بالابردن مقاومت بدن برای جلوگیری از بیماری های واگیر و رفتارهای سالم برای جلوگیری از بیماری های غیر واگیر اشاره نماید.
بیماری هایی که می توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند، بیماری های واگیر نامیده می شوند.
عامل ایجاد بیماری های واگیر جاندارانی به نام میکروب هستند.
دیدن اکثر عوامل بیمار یزا فقط با میکروسکوپ امکان پذیر است
به این علّت به آن ها میکروب می گویند. در شکل زیر برخی میکرو بها را می بینید
میکروب سرماخوردگی از چه راهی وارد بدن ما می شود؟
هوا، مثل سرماخوردگی، آنفلوانزا
آب و غذا؛ مثل حصبه، وبا، اسهال خونی
حشرات؛ مثل مالاریا، سالک، خواب آفریقایی
زخم ها؛ مثل کزاز
تماس؛ مثل جوش های پوستی
تماس جنسی؛ مثل سوزاک، سیفلیس، ایدز
بعضی میکرو بها در بدن جانوران زندگی می کنند. به این جانوران، ناقل بیماری می گویند.
مثلاً موش ناقل بیماری طاعون و سگ ناقل بیماری هاری است.
چه جانوران دیگری می شناسید که ناقل بیماری هستند؟
پشهٔ => آنوفل ناقل بیماری مالاریا
مگس =>تسه تسه ناقل بیماری خواب آفریقایی
پشه خاکی = >ناقل بیماری سالک
سگ =>ناقل بیماری هاری
موش = > ناقل بیماری طاعون
خوک، گاو و حلزون = >ناقل بعضی از کرم های انگلی
بهترین راه برای جلوگیری از همهٔ بیماری های واگیر، رعایت بهداشت فردی و عمومی است.
میکروبها برای اینکه ما را بیمار کنند باید از دو سدّ دفاعی بدن عبور کنند.
سدّ اوّل:
پوست بدن از ورود میکرو بها جلوگیری می کند
امّا اگر زخم یا خراشی در پوست ایجاد شود، چه اتّفاقی می افتد؟
پوست با داشتن لایه ای از سلول مرده به نام شاخی، جلوی ورود میکروبها را به بدن می گیرد.
وقتی نفس می کشیم، میکروبها وارد بینی می شوند
امّا چرا نمی توانند به راحتی پایین تر بروند و وارد شش ها شوند؟
مخاط بینی و راه های تنفسی چه نقشی در گیر انداختن میکرو بها و خارج کردن آن ها دارند؟
از جمله عرق، چربی و مخاط با نامساعد کردن شرایط رشد میکروب، آن را از بین می برند.
پوست در بعضی از قسمت های بدن از جمله مجاری تنفسی، ادراری و تناسلی، ترشحات مخاطی دارد که میکروب ها را در خود جای داده به بیرون می فرستند.
وجود بافت پوششی مژ ه دار در مجاری تنفسی به حرکت و خروج مخاط به همراه میکروب کمک می کند.
سدّ دوم:
اگر میکرو بها از سدّ اوّل عبور کنند با سدّ دوم دفاعی بدن، یعنی گلبول های سفید مواجه می شوند.
بعضی گلبول های سفید به میکرو بها حمله می کنند و آن ها را می خورند! به این گلبول های سفید بیگانه خوار نیز می گویند.
بعضی گلبول های سفید موادی به نام پادتن ترشح می کنند. پادتن میکرو بها را غیرفعّال می کند.
گلبول های سفید بیگانه خوار این میکرو بهای غیرفعّال را راحت تر می خورند.
امّا اگر میکرو بها از این سد نیز عبور کنند، چه اتّفاقی می افتد؟
وقتی میکروب ها پیروز می شوند
میکرو بهایی که موفّق شده اند از سدهای دفاعی بدن عبور کنند، در جاهای متفاوت بدن ساکن می شوند؛
مثلاً میکروب سل در شُش ها قرار می گیرد و سبب تخریب شش ها می شود.
بعضی میکرو بها با ترشح سم به بدن آسیب می رسانند؛
مثلاً میکروب گلودرد چرکی که در گلو قرار می گیرد،
سمّی ترشح می کند که با جریان خون به قلب می رود و به آن آسیب می رساند.
بالا بردن مقاومت بدن:
چرا بعضی افراد بیشتر سرما می خورند و یا این که زود به زود بیمار می شوند؟
هرچه بدن مقاو متر باشد، میکرو بها را سریع تر از بین می برد.
ورزش کردن و خوردن غذای کافی و متنوع مقاومت بدن را دربرابر میکرو بها افزایش می دهد.
شما چه کارهایی برای افزایش مقاومت بدنتان انجام می دهید؟
افرادی که مقاومت بالایی دارند کمتر بیمار می شوند ولی افرادی که ضعیف هستند
در برابر بیماری ها نمی توانند مقاومت کنند و بیمار می شوند. برای بالابردن مقاومت بدن راه هایی وجود دارد از جمله:
۱ – ورزش کردن:
ورزش باعث افزایش قدرت ماهیچه های اسکلتی و قلب می شود.
ماهیچه ها به رگها و خون فشار وارد کرده، جریان خون را در همه جای بدن افزایش داده و گلبول های سفید به راحتی می توانند با میکروب ها برخورد کنند و آنها را از بین ببرند. در عین حال، افزایش گردش خون در غدد لنفاوی مثل طحال، لوزه ها و… باعث تصفیهٔ خون می شود.
۲ – خوردن غذاهای متنوع:
ب هویژه پروتئین ها و ویتامین ها. پروتئین ها باعث می شوند
دستگاه ایمنی با کمک آنها به اندازهٔ کافی پادتن بسازد و به خوبی با میکروبها مبارزه نماید.
تا به حال برای چه بیماری هایی واکسینه شده اید؟
امّا برای مقاومت در برابر بعضی بیماری ها باید در چند نوبت واکسن دریافت کرد
۳ – واکسن ها:
واکسن های قدیمی، میکروب کشته شده، ضعیف شده یا مقداری از سم میکروب بودند
که با ورود به بدن،گلبول های سفید را تحریک می کردند تا در برابر آن پادتن بسازند.
چون ساخت پادتن تا مدت ها ادامه دارد اگر میکروب اصلی نیز وارد بدن می شد پادتن موجود، آن را غیرفعال می ساخت.
این واکسن ها این خطر را داشتند که ممکن بود کشته یا ضعیف نشده باشند
و فرد را به بیماری مبتلا می نمودند. واکسن های امروزی بیشتر از طریق مهندسی ژنتیک تولید می شوند
که در آنها ژن آنتی ژ نساز یک میکروب بیماری زا را خارج کرده و وارد یک میکروب غیر بیماری زا می نمایند.
این میکروب با داشتن آنتی ژن شبیه میکروب بیماری زا می تواند
به عنوان واکسن مورد استفاده قرار گیرد.
وقتی واکسن وارد بدن می شود، گلبول های سفید علیه آن پادتن می سازند.
هر بیماری واکسن مخصوص به خود را دارد. بعضی واکسن ها فرد را برای همه ی عمر نسبت به آن بیماری مقاوم می کنند،
قدردان سلامت خود باشیم
بیمار یهای غیر واگیر:
بیماری های غیر واگیر در اثر میکروب ها به وجود نمی آیند.
این بیمار یها به سبب اختلال در کار دستگاه های بدن ایجاد می شوند. نوع تغذیه در ایجاد بعضی از بیما ری های غیر واگیر نقش دارد.
مثلاً در صورتی که به اندازه ی لازم غذاهای کلسیم دار مصرف نکنید،
ممکن است استخوان هایتان نرم بمانند و با کمترین ضربه شکسته شوند.
افرادی که غذاهای پر نمک و سر خ شده با روغن فراوان می خورند در معرض خطر بیماری فشار خون قرار دارند.
نمونه هایی از بیماری های غیر واگیر:
انواع دیابت، فشار خون، سکته ها، قطع یا از بین رفتن و یا از کار افتادگی اندام ها، سنگ های کلیه، مثانه، کیسهٔ صفرا، نرمی استخوان، شکنندگی استخوان و…
درسنامه علوم سالم بمانیم بیماری ها
بیماریهای غیرواگیردار: بیماریهایی که از شخص بیمار به شخص سالم سرایت نمیکند و معمولاً به دلیل اختلال در دستگاههای بدن بهوجود میآیند.
بیماریهای واگیردار:
به بیماریهایی گفته میشود که عامل آن یک موجود زنده باشد. همۀ میکروبهای بیماری زا میتوانند بیماریهای واگیردار ایجاد کنند.
انواع بیماریهای میکروبی واگیردار:
- عامل آن ویروسها باشند.
- عامل آن باکتریها باشند.
- عامل آن خارج باشند.
- عامل آن جانوران آغازین باشند.
راههای انتقال بیماریهای واگیردار:
- هوای آلوده
- آب و غذای آلوده)وسیعترین راه انتشار یک میکروب بیماری
- جانورانی مانند لک ، جوش ، پشه ، مالاریا
- زخم های باز
- تماس با فرد بیمار
نکته : همۀ بیماریهای میکروبی واگیردار هستند ولی همۀ بیماری های واگیردار میکروبی نیستند.
میکرو بها
اکثر میکروب ها مفید هستند و فقط بعضی از آنها با ورود به بدن جاندار تولید بیماری میکنند.
میکروبهای بیماریزا در بدن تولید سم میکنند. )میکروب گلودرد با ورود به بدن و جایگزینی مناسب سمی ترشح میکند که از طریق خون وارد قلب و دیگر اندامها میشود.(
فواید میکروبها:
- تجزیه کنندۀ احساد حیوانات و گیاهات )مهمترین فایده(
- تصفیه آب فاضلابها به منظور استفاده برای آبیاری مزارع
- تبدیل شبیه به ماست و شیر انگور به سرکه
- همزیستی بعضی از میکروب ها با جانداران )باکتری هایی که در روده بزرگ انسان زندگیمی کنند مواد زاید گوارشی را تجزیه می کنند( ویروسها
ویروسها نه ساختار سلولی دارند ، نه غذا میخورند . فقط تولید مثل میکنند. ویروسها فقط در داخل سلول زنده فعالیت میکنند. مبارزه با ویروس به نسبت بقیه میکروبها بسیار سخت میباشد.
ویروسها یک پوشش پروتئینی و ماده وراثتی دارند که وقتی به آنها حمله میشود با وارد کردن ماده وراثتی خود به داخل سلول زنده ، سلول را وادار به ساختن ویروسهای جدید میکنند. پس برای مبارزه با ویروس باشد ، سلول زنده را نیز از بین ببریم.
نکته: در بین جانداران ساده ترین ساختار سلولی متعلق به باکتری ها می باشد.
آنتی بیوتیک ها
موادی هستند که بدون آسیب رساندن به سلولهای بدن ، در درون بدن باکتریها از بین میبرند .
پس آنتیبیوتیکها فقط به بیماریهایی اثر میکنند که عامل باکتری داشته باشند.
اولین آنتیبیوتیک از نوعی قارچ به نام کیک سبز تهیه شد.
نکته: آنتیبیوتیکها را باید سروقت مصرف کرد در غیر این صورت باکتریها نسبت به آنتیبیوتیک مقاوم شده و دیگر آنتیبیوتیک روی بدن اثر ندارد.
سدههای دفاعی بدن: اولین سد دفاعی بدن پوست و مخاط و اسید معده دومین سد دفاعی بدن گلبولهای سفید
گلبولهای سفید یکی از سدهای دفاعی بدن میباشند. آنها برای مبارزه با میکروبها میتوانند از رگهای خونی خارج شوند. گلبول های سفید به دو روش با میکروبها مقابله میکنند.
- بیگانه خواری
- ترشح پادتن
نکته: پادتنها باعث از بین رفتن میکروبها نمی شوند بلکه گلبولهای سفید با ترشح پادتن با سم ، میکروبها را خنثی میکنند یا با چسباندن میکروبها مانع پراکندگی آنها میشوند و این عمل باعث میشود تا گلبولهای سفید بیگانه خوار ، میکروبها را راحتتر ببلعند.
خب چرا درس رو نمینویسید کامل با تمام جواب که ما تو این ایامی که معلم نداریمم بنویسیم
مرسی عالی بود❤
خوب بود
پاسخ سوال ۱
عالی