آموزش فارسی اول ابتدایی با جزئیات کامل

کتاب فارسی در سال اوّل شامل سه بخش است:
نگاره ها، نشانه های يک، نشانه های دو، ساختارانتخابی بر مبنای مراحل رشد زبان و توانايی يادگيری، طراحی شده امّا کتاب های دوّم به بعد ساختار موضوعی دارند.
گرچه ساختار زبانی اين کتاب ها نيز در فارسی اوّل بر پايهٔ موضوع هايی نظير (نهادها،بهداشت، اخلاق، دانش و دانشمندان، دين، ملی ميهنی، طبيعت، هنر و ادب) شکل گرفته است،
اما اين تقسيم بندی به صورت آشکار در ساختار کتاب به چشم نمی آيد

بخش اوّل: نگاره ها آموزش فارسی اول ابتدایی 

اين بخش در واقع جانشين لوحه ها در کتا ب های پيشين است. ده نگاره برای چهار هفته، پيش بينیشده است
که شامل ده موضوع است؛ خانواده، در راه مدرسه، حياط مدرسه، کلاس، بوستان (پارک)،طبيعت و مزرعه، باغ وحش، مسجد، عيدنوروز.
هر نگاره عنوان و موضوع خاصی دارد که دربرگيرندهٔ مطالب آن نگاره است؛ مانند: به خانهٔما خوش آمدی يا بازی، بازی تماشا.
اين عناوين به جای جمله های قالبی و خشک و بی روح برگزيده شده است.
رويکرد آموزش نگاره ها از کل به جزء است: ابتدا تصوير بزرگ نگاره با هدف تشويق دانش آموزان به سخن گفتن، خوب ديدن، تفکّر و خوب گوش دادن پيش روی آنهاست.
سپس تصاوير کوچک زيرنگاره همراه با نام هر تصوير عرضه می شود تا تصوير و نام آن، هردو در ذهن دانش آموز ثبت و ضبط شود.

کتاب دیکته ی شب اول ابتدایی

مشاهده

نکتۀ مهم: ذکر نام هر تصوير تنها برای آشنايی با شکل کلی کلمه است نه يادگيریشکل نوشتاری آن، پس تأکيد بر روی تصوير است نه واژه.

١ تصوير بزرگ آموزشی

الف) محتوا: اعضای يک خانواده
ب) هدف
آموزش مفاهيم متناسب با برنامهٔ درسی زبان فارسی و هم سو با برنامهٔ درسی ملی
پرورش و تقويت مهارت های زبانی يافتن واژهٔ مناسب برای تمرين بيشتر تا تقويت توانايی تشخيص شکل نوشتاری و آوايی
آشنايی با مفاهيم کليدی ساير حوزه ها در يادگيری (علوم، رياضی، هنر، دينی و قرآن، تربيت بدنی = رويکرد تلفيق)
توانايی کاربرد آموخته ها در متن زندگی
تقويت نگرش مثبت نسبت به زبان فارسی

٢ تصويرک ها

الف) محتوا: تعدادی تصوير بين ٤ تا ١٠ تصوير مرتبط با تصوير بزرگ آموزشی
ب) هدف
انطباق تصويرک و واژه ها
تقويت مهارت های شفاهی زبان (گوش دادن، سخن گفتن)
گسترش گنجينهٔ واژگانی با تکيه بر تصويرخوانی

آموزش فارسی اول ابتداییفعّاليّت ها و تجربه های يادگيری نگاره ها 

تعداد فعّاليّت های يادگيری با توجّه به توان درک و دريافت و ميزان پيشرفت سوادآموزی از نگارهٔ يک تا ده، متفاوت است؛
و بر پايهٔ رعايت اصل حرکت از ساده به دشوار و نيز با توجّه به توانايی
ذهنی و زبانی کودکان، اين فعّاليّت ها سازماندهی شده است؛
بنابراين در نگاره ها حدود دو تا شش فعّاليّتپيش بينی شده است.
فعّاليّت های يادگيری به گونه ای سامان يافته، در چند بخش ارائه می گردد.
هدف از اين فعّاليّت ها يکسان کردن روش های آموزش است و معلّم می تواند آزادانه عمل کند.
اين آزادی عمل به توانايی ها و ظرفيت های تک تک افراد کلاس بازمی گردد.
فعّاليّت های اين بخش عبارت اند از:
ببين و بگو:
هدف از اين فعّاليّت توجّه و تمرکز دان شآموز، جمل هسازی و بيان شفاهی تصويرها است. (تصويرخوانی)
معلّم می تواند علاوه بر آنکه دربارهٔ هر تصوير پرسش هايی طرح بکند ارتباط ميان تصاوير را نيز موضوع پرسش و محلّ توجّه دانش آموز قرار دهد.
دانش آموز بايد در يک جمله مقصود را بيان کند. اين تمرين ها می تواند فرصتی برای يادگيری مشارکتی فراهم نمايد.
اهداف
تقويت خوب ديدن
پرورش قوهٔ تميز و تشخيص
تقويت توانايی خوب سخن گفتن
رشد توانايی تبديل ديده ها به گفتار
گوش کن و بگو:
هدف از اين فعّاليّت تقويت توجّه، تمرکز، واکنش نسبت به سؤال، درک
تصويری، جمله سازی، بيان شفاهی ديده ها و نکات ديگری است
ممکن است دانش آموزان به طورخاص به آنها توجّه داشته باشند.
سؤالات جنبهٔ الگويی دارند، معلّم در انتخاب اين سؤالات يا سؤالات
مشابه آزاد است.
نکتهٔ اساسی آن است که در پاسخ ها به جنبه های خلّاق بايد توجّه ويژه شود و از همهٔدانش آموزان پاسخ های يکسان خواسته نشود.
معلّم می تواند پس از دريافت پاسخ های فردی و جمعی به جمع بندی بپردازد.
اهداف
تقويت خوب گوش دادن
تقويت فرايندهای ذهنی
گسترش دامنهٔ واژگان
تقويت مهارت خوب سخن گفتن
گسترش مفاهيم اصلی
تعميق مفاهيم اصلی

بگرد و پيدا کن:

دانش آموز در اين تمرين با توجّه به صورت کلی کلمه که در حافظه دارد
و خواندن آن را به کمک تصوير فراگرفته است، آن را در تصوير بيابد.
ابتدا معلم می تواند با خواندنواژه ها از دانش آموزان بخواهد آنها را در تصوير نشان دهند، سپس در مراحل بعدی دانش آموزان خود تصوير واژه را بيابند.
اهداف
انطباق واژه های شنيداری با اجزای تصوير
تقويت مهارت های کلامی
تقويت واژه آموزی
گسترش و تعميق مفاهيم کل اصلی

به دوستانت بگو:

در اين نوع تمرين ها دانش آموزان با يکديگر و معلّم ارتباط عاطفی برقرار
می کنند
و با توجّه به آنچه تاکنون فراگرفته اند دايرهٔ سخن گفتن را وسعت داده و به محيط اطراف ومسائل شخصی و خصوصی خود سوق می دهند.
در اين تمرين که جنبهٔ خلّاقانه دارد و باز پاسخ است
دانش آموز می کوشد به کمک تخيّل يا تفکّر خويش مطالبی را در قالب بيان خاطره يا ديده ها و شنيده ها و اطّلاعات خود برزبان آورد.
اهداف
تقويت مهارت خوب گوش دادن
تقويت نگرش مثبت نسبت به زبان فارسی
تقويت مهارت گسترش مفهوم اصلی
تقويت مهارت خوب سخن گفتن
تقويت مهارت های ارتباطی
تقويت مهارت ايجاد نظم و ترتيب
بدين ترتيب تمامی دانش آموزان با فعّاليّت مشارکتی و گروه بندی، قادر به حرف زدن هستند.
برایمعلّم، اين فرصت مناسبی است که بتواند اولاً در تمامی دانش آموزان اعتماد به نفس ايجاد کند
و ثانياً دانش آموزان ک مرو و خجالتی را به صحنهٔ فعّاليّت های کلاسی بکشاند.
به علاوه از اين طريق، ارتباط های صميمی نيز بين دانش آموزان برقرار می شود.

آموزش فارسی اول ابتداییبازی و نمايش:

اين دو بخش که به طور متناوب می آيند با هدف ايجاد فضای شاد و تفريحی،کشف استعدادهای نهفته و پرورش آنها،
آموزش غير مستقيم مسائل و تقويت مهارت های زبانی آماده ساختن دانش آموز برای زندگی در بيرون از محيط کلاس، ابراز وجود دانش آموزان و پرورش تخيل طراحی شده اند.
اهداف
ايجاد فضايی لذّت بخش و شادی آفرين
تقويت مهارت های سخن گفتن و گوش دادن
شناخت استعدادهای کودکان و پرورش آن ها
ايجاد فرصت سالم برای ابراز توانايی های فردی
تقويت مهارت های حسی حرکتی
ايجاد فرصت برای بيان عواطف و احساسات
گسترش و تعميق مفاهيم اصلی
ايجاد و تقويت مهارت ايفای نقش
با هم بخوانيم
اهداف
ايجاد فضای شاد و لذّت بخش
تقويت نگرش مثبت نسبت به سخن منظوم فارسی
تسلّط بر آهنگ و ريتم و وزن و قافيه در شعر
گسترش دامنه واژگان
پرورش استعدادهای متمايل به شعر
گسترش و تعميق مفهوم اصلی (مثلاً در نگارهٔ ۱ موضوع خانواده)
در صفحات با هم بخوانيم شعرهايی انتخاب شده است که مکمل و همسو با محتوای آن نگاره است.
اين اشعار جنبهٔ التذاذی دارد و خواندن آن به شکل گروهی، فضای شادی در کلاس ايجاد می کند.
اين اشعار با خوانش معيار و همراه با آهنگ مناسب، به شکل لوح فشرده به نام کتاب گویا در اختيار معلّمان قرار می گيرد تا در کلاس استفاده کنند.
علاوه بر اين معلّم می تواند با توجّه به شرايط کلاس و فرصتی که دارد، فعّاليّت های ويژ های را برای اشعار در نظر بگيرد.
مثلاً از دانش آموزان بخواهدبرخی از آنها را حفظ کنند. توضيح شعر به شيوهٔ متن درس اصلاً لازم نيست.

کتاب خوانی:

در کتابنامه های رشد فهرست ۵۲ کتاب آمده است.
معلّم از ميان کتاب هایپيشنهادی يا هر کتاب ديگری که خود تشخيص می دهد يکی را برگزيده، در کلاس می خواند؛
آنگاه ازدانش آموزان می خواهد به سؤالات طرح شده در کتاب يا هر سؤال ديگری که خود لازم می داند پاسخدهند.
در طرح سؤالات مربوط به کتاب خوانی سعی شده است تمامی ابعاد محتوايی و ظاهری و دانشی در نظر گرفته شود.
اين بخش با اين هدف طراحی شده است که فرهنگ کتا بخوانی رشد کند و گسترشيابد؛
مهارت خواندن تقويت شود، کتابخانه های مدارس غنی گردد و آموزه ها تنها مختص به کتاب درسینباشد. يکی از ويژگی های متمايز اين برنامه اختصاص ساعت کتاب خوانی در برنامهٔ زبان آموزی است؛
زيرا برنامه ريزان آموزشی و متخصصان آموزش زبان يکی از خلأهای نظام آموزشی کنونی را ضعف مهارت خواندن می دانند.
کتاب خوانی در تقويت سه مهارت ديگر نقش به سزايی دارد به گونه ای که
می توان گفت زيربنای ضعف مهارت های زبانی، در ناديده گرفتن مطالعه و کتاب خوانی و بی توجهی به آن است.
ضمناً می دانيم که اين مهارت بايد از کودکی نهادينه شود تا در آينده به يک عادت مثبت و مفيدبدل گردد.
انتخاب ۵۲ کتاب برای ۵۲ هفتهٔ سال است که معلّم از ميان آنها تنها ۲۲ کتاب را متناسب با ۲۲ درس کتاب و موضوعات آن انتخاب می کند.

آموزش فارسی اول ابتدایی ساختار بخش ۲ نشانه های ۱ 

در اين بخش ۳۰ نشانهٔ خطی فارسی طی ۱۵ درس و ۱۵ هفته آموزش داده می شود. هر درس شامل معرفی و شناخت دو يا سه نشانه است. جدول زمان بندی آموزش نشانه ها در مقدمهٔ کتاب آمده است.
هدف
شناخت و تشخيص نشانه های خطی(الفبا) و آوايی زبان فارسی
انطباق و همگون سازی صدا با نشانهٔ خطی زبان فارسی و توانايی ترکيب آنها
آموزش مهارت های شهروندی
آموزش و گسترش مهارت های شفاهی زبان فارسی
آموزش و گسترش مهارت های کتبی زبان فارسی
ايجاد نگرش مثبت نسبت به مهارت های شفاهی و کتبی
ايجاد نگرش مثبت نسبت به زبان فارسی به عنوان عامل پيوند پاره فرهنگ ها.
هر درس از اين بخش شامل قسمت های زير است:

قسمت نخست آموزش فارسی اول ابتدایی کتا: عنوان متن اصلی درس

١ تصوير بزرگ اصلی
٢ تصويرک ها
٣ متن نوشتاری
٤ تصوير درشت نشانه
٥ چينش نشانه ها

قسمت اول: تصويری کلی (تصوير بزرگ، تصوير عنوانی يا تصوير مادر)

که ضمن حفظ ارتباط با بخش نگاره ها و تقويت مهارت های شفاهی زبان، بر آموزش نشانه هايی خاص تأکيد می ورزد.
محتوا تصوير بزرگی است که معمولاً تمامی عناصر لازم برای تدريس را دربردارد و در اين کتاب درسطح تمام دروس توزيع شده است.
اين عناصر عبارت اند از: شبکه آوايی، تصويری، معنايی؛
يعنی وقتی به واژه ای بر می خوريم، دست کم براساس سه زمينهٔ صدا، تصوير و معنا به ياد واژه های ديگریواژه های توت، تور، « توپ » می افتيم که با هم يک شبکهٔ واژه را تشکيل می دهند؛
مثلاً با شنيدن واژهٔتوس يا … به ذهنمان می آيد که اشتراک آوايی/ ت دارند يا سوپ و رود به علت وجود واج های / و/ و/ پ/؛
اما ديدن توپ، هر شيئی کروی از حباب گرفته تا کرات آسمانی را به خاطرمان می آورد و باز هم شبکه ای از واژه ها به ذهن می آيد.
گاهی نيز با شنيدن، ديدن يا حتی فکر کردن به توپ، شمار زيادی از
بازی هايی که محور اصلی آن ها توپ است به ذهن می آيد؛
از قبيل: فوتبال، واليبال، تنيس روی ميز،هندبال، واترپولو و…
هدف
پرورش خوب ديدن
فعال کردن ذهن
آموزش مجموعهٔ اهداف نگرشی
جلب توجه به مفهوم يا مفاهيم مورد نظر
تقويت مهارت های زبانی

قسمت دوم: در زير هر تصوير سه تا شش تصوير(تصويرک يا تصوير کوچک)

از محتوای داخلی تصوير کلی به همراه واژه آن به خط خواندن(نسخ) آورده می شود.
اين تصاوير که حاوی کليد واژه های درس هستند، از ميان واژه هايی انتخاب می شود
که قبلاً دانش آموز در بخش نگاره ها با آنها آشنا شده و شکل خطی آنها را ديده و تلفظ آنها را شنيده است.
هر واژه ضمن ارتباط معنايی با ديگر واژه ها، يک يا دو حرف مشترک نيز دارند. مثلاً:
باد، باران، برف، سبز، سفيد، سرخ، مدرسه، مدير، پرچم
يک حرف از اين کليد واژه ها با رنگ قرمز مشخص شده که تأکيد اصلی درس، همان صداست.
صدا نه به شکل مجرد بلکه در قالب واژه آموزش داده می شود. تصويرک ها ساختار تعدادی تصوير کوچک است
که يا از متن تصوير پايه استخراج می شوند يا با تصوير پايه تناسب ظاهری و مفهومی دارند.
واژه ی مربوط به هر تصويرک با خط نسخ، خط خوانداری با رنگی کردن نشانهٔ مورد نظر در زير آن نوشته شده است.
معمولاً اين واژه و تصوير در نگاره ها تکرار شده است و واژهٔ اصلی کليدی آن چندين بار آمده است
و دانش آموز بر اثر تکرار و تمرين، می تواند بدون کمک معلم آن را بخواند.
هدف
خواندن واژه به کمک تصوير
تشخيص و تفکيک واج و نشانه
نوشتن به معنای رمزگذاری و انطباق نشانه با صدا

قسمت سوم: پس از ارائه واژه ها و تمرين کافی برای آموزش هر حرف و اطمينان يافتن از آموزش،

متنی کوتاه و حتی الامکان آهنگين آمده که فقط برای خواندن است. يعنی دانش آموز نه ملزمبه يادگيری شکل املايی و نوشتاری آن است و نه از روی آن مشق می نويسد.
کلمات انتخابی الزاماً از حروف خوانده شده نيستند، زيرا روش خواندن، کلی يا پيکره نگر است.
دانش آموز با دو قرينهٔ شکل و تصوير، قادر خواهد بود خواندن را فرا گيرد.
يکی ازتمرين هايی که در گذشته مبنای آموزش خواندن و نوشتن بود بخش کردن وصداکشی است.
۱ ضمن تأييد اين شيوه به عنوان يکی از مهارت های زبانی تسهيل کننده در آغاز زبان آموزی، بر اين باوريم که ادامهٔ آن به شکل افراطی و مستمر روند آموزشی را کند می کند.
به ويژه اگر دريابيم کهدانش آموزان به حد قابل قبولی در تشخيص صدا و حرف مورد نظر پيشرفت کرده اند
ادامهٔ اين روشبرای دانش آموزان ديرآموز يا آنان که ناتوانی يادگيری دارند و کسانی که از شنوايی و يا بينايی يا درککامل برخوردار نيستند، مناسب است.
متن نوشتاری و متناسب با موضوع هر درس پس از تصويرک ها آمده است که از تعدادی کلمه (به عنوان کل) يا جمله (به عنوان کل) که با آهنگی تقريباً موزون بيان شدهو صرفاً برای خواندن می باشد.
واژه ها يا جمله هايی را که دانش آموز از طريق تصويرخوانی، می شناسد
و می تواند با توجّه به تجربهٔ قبلی (آشنايی در نگاره ها) يا از طريق جا به جايی برخی از نشانه ها / واژه ها در زنجيرهٔ جانشينی بخواند.
هدف
ايجاد و تقويت مهارت خوب خواندن
ايجاد و تقويت مهارت خوب نوشتن

قسمت چهارم: حرف و صدای مورد آموزش و شکل های خطی آن به شکل درشت و خوانا درپايين صفحه به طور مستقل نوشته می شود.

تصوير درشت واج يا گونه های واج؛ به عنوان مثال اََ_
هدف
ايجاد توانايی تفکيک واج و حرف
توانايی تطبيق صدای نشانه با شکل خطی آن
قسمت پنجم: طرح انگشت اشاره است که حروف آموزش داده شده و در حال آموزش و حروفدرس آينده با سه رنگ متمايز در آن درج شده و تا پايان آموزش حروف و صداها ادامه می يابد.
انگشت اشارهبا اين هدف ترسيم شده است که دانش آموز هر روز حرف آموخته شده را پيش چشم داشته باشد.
چينش نشانه ها: در اين بخش نشانه ها با چهار رنگ چيده می شوند:
سياه بيانگر نشانه های آموخته شده قرمز بيانگر نشانهٔ مورد آموزش
آبی بيانگر نشانهٔ درس بعدی رنگ سبز برای نشانه های استثنا به کار گرفته شده است.
هدف
تمرين ديداری (مشق نظری) واج های خوانده شده و شکل های متفاوت آن
آمادگی بصری برای واج خوانده نشده
 

فعّاليّت های يادگيری هر درس

اهداف فعّاليّت های اين بخش تقريباً هماهنگ با هدف های ذکر شده در بخش نگاره است که دراين قسمت با تعميق بيشتری تداوم می يابد:
ببين و بگو/ گوش کن و بگو / به دوستانت بگو / بگرد و پيدا کن / بازی و نمايش/کتاب خوانی / با هم بخوانيم

ساختار بخش ۳، نشانه های ۲

در اين بخش، ۱۰ نشانهٔ باقی مانده که عمدتاً حروف عربی هستند و دارای شکل های مختلف ويک صوت واحد می باشند، آموزش داده می شود
اينها حروف و صداهايی هستند که درجهٔ دشواریبيشتری نسبت به بقيه دارند.
اين ۱۰ نشانه طی ۷ هفته آموزش داده می شود. نشانه های اين بخش
عبارت اند از: تشديد،  ص، ذ،  ع، ث ، ح ،  ض، ط، غ و ظ.

يادآوری

۱ هر درس از اين بخش با يک متن ساده، روان و آموزشی آغاز می شود.
در اين متن ها مشکلآموز شهای قبلی وجود ندارد، زيرا متن ها از حروف و صداهای خوانده شده، انتخاب می شوند.
بنابراين، دست معلّم در استفاده از اين درس ها برای گفتن املا باز است.
در متن از کليد واژه هايی استفاده می شود که حاوی حرف يا صداهای مورد آموزش باشد.
تمرين های اين بخش، همان است که در بخش اوّل با آنها آشنا شديم.
در اين تمرين ها علاوه برتعميق آموزش های همان درس به تکرار و تمرين آموخته های درس های پيش هم توجّه می شود.
۲ يک درس از درس های اين بخش به صورت آزاد در نظر گرفته شده است
« درس آزاد » .فرصتی است تا دانش آموز و معلّم در کنار هم، متناسب با ذوق و علايق و ملاحظات فرهنگ بومی زبان وادبيّات محلّی
و ضرورت هايی که احياناً در دروس ديگر ديده نشده و يا معلم خود احساس نياز می کند،درسی را طراحی کنند
. هدف از اين درس مشارکت دانش آموز و معلّم، و ايجاد فرصت های ويژه برای خلّاقيت و اعتماد به نفس است.

روان خوانی آموزش فارسی اول ابتدایی 

روان خوانی، تمرين و پرسش و خودآزمايی و ساير فعّاليّت های يادگيری ندارد؛
زيرا هدف آن، خواندن و سريع خواندن به همراه درک و دريافت است.
در اين بخش، سرعت انتقال مطلب از صفحهٔ کتاب بر صفحهٔ ذهن مطرح است
و به همين دليل، جز متن درس، هيچ عنصر ديگری که احتمالاً ممکن است مزاحم درک و دريافت سريع تلقی شود در اين بخش نيامده است.
سخن اخير به معنای نفی اهميت روان خوانی نيست،
بلکه اين واقعيت را می رساند که روان خوانی به تنهايی نمی تواند جوابگوی انتظاراتی باشد که جامعه از نوآموز امروز و شهروند فردا دارد.
درست به اين بار عظيم را بر دوش ۵۲ کتاب داستان گذاشته است و ده ها شعر « فارسی » همين دليل است
که کتاب که به تناسب و تناوب در کلاس و خارج از کلاس خوانده می شود؛
بنابراين، بخش اخير را بهتر استپنجره ای تلقی کنيم به فضای گستردهٔ آن همه کتاب، يا کليدی برای گشودن در باغ رويايی خواندن؛
و از آن، در جهت ارتقای کيفی و کمی مهارت خواندن در کودکان بهره بگيريم.